O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi saida kasimxodjayeva

A. Xachaturyanning sonatalari.
 
A. Xachaturyanning yakkaxon sozlar uchun 
yaratgan sonatalarida romantik dunyoqarash aniq seziladi. Kompozitorning Alt sozi 
uchun yaratilgan qo‘shiq-sonatasida, Skripka uchun monolog-sonatasida, Violanchel 
uchun fantaziya-sonatasida romantik fikrlash asar asosini tashkil etadi. Armyan xalq 
musiqasiga xos bo‘lgan improvizatsion rivojlanish, rapsodiyaga o‘xshab bayon etish, 
klassitsizmning aniq shakllanishi bilan uzviy bog‘lanadi. 
O. Taktakishvilining “Nikoloz Baratashvili” oratoriyasi
. Romantik 
dunyoqarash O. Taktakishvili ijodida ham aks etadi. O. Taktakishvilining “Nikoloz 
Baratashvili” oratoriyasi inqilobiy romantizm ruhi bilan sug‘orilgan bo‘lib, shoir, 
inqilobchi, isyonkor obrazini tarannum etadi. Romantik shoirning obrazi 
kompozitorni his-tuyg‘ular bilan to‘lib-toshgan she’rlari, chuqur ma’nodorligi, 
isyonkor ruhi bilan qiziqtiradi. Shoir obrazi besh qismdan iborat bo‘lgan oratoriyada 
turli tomonlaridan jilolanadi. “Ibodatxona” deb nom olgan birinchi qismda shoir 
yakkaligi, baxtga intilishi obrazlari tasvirlanadi. Ikkinchi qismda shoir muhabbati 
moviy osmon, koinot sifatida ko‘rsatiladi. Muqaddas “Mtatsminda” deb atalgan 
qismda tog‘ – Vatan obrazi timsoli sifatida belgilanadi. Ammo asarning asosiy 
g‘oyasi beshinchi qismda ro‘y-rost ko‘rsatiladi. “Merani”, ya’ni “Pegas” deb 
nomlangan beshinchi qismda ilhom timsoli gavdalanadi. Pegas obrazi orqali 
insoniyatning ijodiyotga bo‘lgan intilishi, vaqt va muvozanat o‘lchamlaridan yuqori 
turadigan abadiylik haqidagi fikrlar ta’kidlanadi. Gurji xalqining qadimiy urf-datlari, 
an’analari xalq ko‘p ovozli kuylari vositasida tasvirlanadi. 
O. Taktakishvilining “Shota Rustaveli izidan”oratoriyasi
. 
Xalq eposiga 
asoslanib, sof xalq xarakterini yaratilishi bilan ajralib turadi. Liriko-epik xarakterga 
ega bo‘lgan asarda romantik mavzular - Vatandan ayrilish, yillar ummonida Vataniga 
bo‘lgan sadoqatini saqlab qolish, Muhabbatiga nisbatan sadoqat tasvirlanadi. 
O. Taktakishvilining “Shota Rustaveli izidan” oratoriyasi cherkov kuylariga 
asoslangan bo‘lib ,ortiqcha jimjimadorliksiz, oddiy uslublar vositasida chuqur 
ma’noni anglatadi. Bir ko‘rinishdan oddiylik va soddalik - qadimiy ehromlarning 

---

99 
oddiy go‘zalligini eslatadi. Asarning bosh qahramoni Buyuk shoir Shota Rustaveli 
obrazi fojeali taqdiri ila ko‘rsatiladi. Shoir boshiga tushgan musibatlar- Vatandan 
ayrilish, musifirlik, begona yurtlardagi o‘limi –oratoriyada aniq va sodda musiqiy 
tilda bayon etiladi.