O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi saida kasimxodjayeva

S. Slonimskiyning “Ikar” baleti
.
S. Slonimskiyning “Ikar” baleti (1971) 
qadimiy yunon mifologiyasi asosida yaratilgan bo‘lib, insonning yuqori maqsadlarga 
intilishi, bu yo‘lda o‘z jonini fido etishi mavzularini bayon etadi. Inson ruhini kuchi, 
ijodkorlik obrazlari qahramonona-romantik kesimda ko‘rsatiladi. Ikarning o‘z orzusi 
uchun kurashi, quyoshga parvozi, johillik natijasida halok bo‘lishi, qahramonona-
epik janrda, rivojlangan dramaturgiya vositasida, leytmotivlar tizimi orqali 
ko‘rsatiladi. 
Shu davr romantizmiga, ideal obrazni yaratish, o‘tmish qahramonlari, shoir va 
rassomlarini tasvirlash orqali zamonaviy muammolarga javob izlash xosdir. 
S. Nasidzening “Pirosmani” simfoniyasi
. 
S. Nasidzening dasturli “Pirosmani” 
simfoniyasi (1977) mashhur gurji rassomiga kompozitorning taqdimidir. Bir qismdan 
iborat bo‘lgan dasturli simfoniya monolog shaklida tuzilgan. Shaklan soddaligi, 
ammo shu bilan birga liriko-psixologik konsepsiyasining murakkabligi bilan ajralib 
turadi. Daho rassomning obrazini yaratishda kompozitor qadimiy Gurjiston musiqiy 
madaniyatini tiklaydi. Simfoniyaning murakkab ko‘p qatlamli mavzusi bir tomondan 
janrli, ikkinchi tomondan aleotorik va sonoristik uslublarining bir-biriga taqqoslanishi 
orqali bayon etiladi. Iqtiboslarning (“Pechora polkining marshi”, G. Donitsettining 
“Favoritka” operasidan vals ) o‘ziga xos qo‘llanilishida, orkestr ijrosi to‘qimiga gitara 
tembrini qo‘shilishida simfoniyaning tarixiy mavzularga nisbatan zamonaviy 
yondashuvi belgilanadi. Musiqa vositasida qarama-qarshilik bilan to‘lib-toshgan 
liriko-dramatik muhit yaratiladi. Bunda gitara tebri insoniylik timsoli sifatida ayovsiz 
vaqt urushiga va yemirilayotgan atrof-muhitga qarama-qarshi qo‘yiladi. 
70-80-yillarda A. S. Pushkinning ijodiga qiziqish yangi ma’no kasb etadi. Davr 
kompozitorlari rus she’riyatining asoschisi ijodida zamonaviy muammolarga javob 
izlashga harakat qilishadi. Romantizmga moyillik kuchaygani sari, shoirning ijodida 
ham yangi qirralar ochiladi. G. Sviridovning “Pushkinskiy venok” (“Pushkinga 
gulchambar”) xor uchun majmuasi, A. Petrovning “Pushkin” deb nomlangan vokal-
xoreografik simfoniyasi, A. Shnitkening “Kichik fojealar” ining televizion 
postanovkasi uchun yozgan musiqasi, B. Chaykovskiyning “Pushkin lirikasi” vokal 

---

101 
to‘plami, E. Denisovning shoir she’rlariga yozgan vokal to‘plami shular 
jumlasidandir. 
Kompozitorlarni Pushkin ijodida chuqur ma’no, fikr aniqligi bilan bir qatorda, 
bayon etish uslubining soddaligi qiziqtiradi. Mana shu soddalik qaysidir ma’noda 
yangi davr belgisi bo‘lib qoladi.