O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi saida kasimxodjayeva

R. Shedrinning “Anna Karenina” baleti.
 
Buyuk rus yozuvchisi L. Tolstoy asari 
asosida yozilgan mazkur balet, izchil o‘rganilganda, o‘zining adabiy asosidan 

---

104 
tamoyilli ravishda farq qilinishi bilan ajralib turadi. Bu farq avvalambor, balet 
dramaturgiyasiga L. Tolstoy asarining realistik voqe’ligi emas, balki faqat asosiy 
qahramonlari tanlab olinganida, asarning barcha voqealari esa asosiy qahramon – 
Anna Kareninaning munosabati orqali berilishida seziladi. 
Baletning markazida asosiy qahramon – Anna Karenina obrazining tadrijiy 
rivojlanishi, ichki kechinmalari, tashqi dunyo bilan bo‘lgan aloqalari o‘rin egallagan. 
Dramaturgiyaning bu alfozda qurilishi baletni monodrama janriga yaqinlashtiradi. 
Garchand, balet ko‘p qismli, to‘laqonli spektakl sifatida yaratilgan bo‘lsa-da, asar 
dramaturgiyasida barcha e’tibor asosiy qahramonga qaratilganligi, tashqi 
voqe’likdan ichki kechinmalarining tasviriga urg‘u qo‘yilishi unda monologik 
bayonning ustuvorligini bildiradi. 
Baletning asosiy maqsadi esa, Anna taqdirini bayon etishdan ko‘ra ko‘proq, 
uning ichki kechinmalarini ko‘rsatish, deb belgilanadi. Qo‘yilgan maqsadni bayon 
etish yo‘lida polistilistik ijro uslublari qo‘llaniladi. 
Masalan, XIX asr musiqasi P. Chaykovskiy asarlaridan olingan iqtiboslarga- 
zamonaviy kompozitorlar musiqasi qarama-qarshi qo‘yiladi. Musiqiy materialning 
bunday bayon etilishida, qahramon psixologiyasi, uning ongi, dunyoqarashi 
transformatsiyasi ko‘rsatiladi. Balet dramaturgiyasining rivojlanishi jarayonida, 
tashqi hayot sahnalari borgan sari kamayib, qahramonning yakka sahnalari kengaya 
boradi. Musiqada bu P. Chaykovskiy asarlaridan olingan iqtiboslarning va ularning 
rivojlanish allyuziyalari kamayib, zamonaviy musiqiy material esa borgan sayin 
ko‘payganida seziladi. 
Musiqiy ziddiyatlar va ekspressiya kuchayadi. Baletning dramaturgik ichki 
tortishuvi, musiqiy materialning qarama-qarshiligi bilan xulosalanadi.