O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi saida kasimxodjayeva

B. Chaykovskiyning “Pushkin lirikasi”vokal to‘plami.
B. Chaykovskiyning 
“Pushkin lirikasi” vokal to‘plami Shubert, Shumanlar asos solgan romans to‘plamlari 
an’anasini davom ettiradi. Bayon etish uslubining soddaligi, psixologik aniqlik, lirik 
yondashuv Glinka romanslarini ham eslatadi. 
She’rlarni musiqaga tushirishda kompozitor shoir fikrini aniq va lo‘nda 
ko‘rsatishga harakat qiladi. Shoirning lirikasi orqali shaxsining ko‘p qirraligi 
namoyon bo‘ladi. Shoir dunyosi isyonkor ruhi, falsafiy qarashlari, lirik chekinishlar 
orqali bayon etiladi. Turli ko‘rinishlarni namoyon etishda kompozitor rango-rang 
vokal janrlardan foydalanadi. Masalan, vokal ballada, lirik romans, monolog 
she’rlarning mazmunini yoritishda qo‘llaniladi. Ammo to‘plamning asosiy janri 
sifatida lirik qo‘shiq namoyon bo‘ladi. So‘zlashuvga yaqin intonatsiyalar, dilkash 
navolar vositasida romanslarga o‘ziga xos obrazlilik bahshida etiladi. 
So‘z orqali musiqiy fikrni tushuntirish davrning belgisi hisoblanadi. So‘z hatto 
simfoniyalarda ham yetakchilik qiladi. 
A. Lokshinning simfoniyalari
.
A. Lokshin tomonidan yaratilgan 11 ta 
simfoniyalarning To‘rtinchisidan tashqari barchasida so‘z yetakchilik qiladi. Bu 
asarlarning janrini simfoniya-monolog deb belgilaymiz. Zero kompozitor, qadimiy 
yunon she’rlaridan tortib, yapon she’riyatigacha jug‘rofiy kenglikni qamrab oladi. 
Vaqt nuqtai-nazaridan esa kompozitor qadimiy davr vakillarini zamondosh shoirlar 
bilan birlashtiradi. U. Shekspir, A. Pushkin, A. Blok asarlarining chuqur mazmuni, 
o‘z davrini aks ettirilishi, shoirona dunyoqarashi A.Lokshinning musiqasida 
ko‘rsatiladi. 
Mazkur asarlarda kompozitor abadiy mavzularga e’tibor qaratadi. Insonning 
taqdiri, Yaxshilik va Yovuzlik o‘rtasidagi abadiy kurash, hayot mazmuni ijodkor 
ovozi orqali ehtiros ila, dilkash va ta’sirchan bayon etiladi. A.Lokshinning 

---

102 
simfoniyalariga tashqi erkinlik bilan ichki rivojlanishning aniqligi xosdir. Har bir 
simfoniyaning shakli asos qilib olingan she’rning mazmunidan kelib chiqadi. 
Masalan, XIII asr yapon she’riyatining antologiyasi asosida yozilgan 7 simfoniya, 
Introduktsiya, Bosh mavzu va 6 ta variatsiyadan tashkil topgan. Har bir variatsiya 
yapon she’rlari singari o‘ziga xos nazokat va falsafiy chuqurlikka egadir. Barcha 
variatsiyalarni esa muallifning monologda bayon etiladigan umumiy fikri 
birlashtiradi. 
Savollar: 
1. Romantizm tushunchasini ta’riflang. 
2. 70-80-yillar romantizmining avvalgi davrlardan farqi? 
3. G.Belovning “Leningrad poemasi” asarining janri? 
4. A.Lokshin simfoniyalarining janrini aniqlang.
5. A.Lokshinning qaysi simfoniyasida adabiy matn ustunlik qilmaydi?