Urganch davlat universiteti San’atshunoslik fakultiteti Musiqiy ta’lim (sirtqi) yo’nalish 181-guruh talabasi Iskandarov Farrux Zafar o’g’lining Vakal va zamonaviy musiqa fanidan yozgan oraliq nazorat ishi

Urganch davlat universiteti
San’atshunoslik fakultiteti
Musiqiy ta’lim (SIRTQI)
yo’nalish 181-guruh talabasi
Iskandarov Farrux Zafar o’g’lining
Vakal va zamonaviy musiqa fanidan
yozgan oraliq nazorat ishi.
2022 – yil
Oraliq nazorat savollari
1 . Xonandaning eshitish qobilyatini tarbiyalash va rivojlantirish.
2 . Matn va talaffuz masalalari .
3 . A. Boboyev “Я встретил девушку” qo’shig’ini musiqiy – nazariy tahlil qiling .

Javoblar

1 . Xonandaning ovozi о‘ziga hos “musiqa asbobi” hisoblanadi. Biroq, kuylashdan oldin tinglay bilish ham kerak. Tinglaganga ham ayrim musiqa tovushlarini yoki ohangni tashkil etuvchi tovushlarning ketma – ketligini aniq yetkazib bera oladigan darajada eshita bilash kerak. О‘z-о‘zidan ma’lumki, ashula aytish uchun о‘quvchiga avvalo tabiiy musiqiy eshitish qobiliyati, musiqiy xotira va aniq ifodalay bilish qobiliyati bо‘lishi zarur. Yakka qо‘shiq о‘rgatishda faqat yaxshi va a’lo darajada musiqiy qobiliyat hamda sog‘lom ovozga ega bо‘lgan Xonandalargina tanlab olinadi. Biroq, tajriba shuni kо‘rsatadiki, о‘rtacha musiqiy qobiliyatga ega bо‘lganlar ham uslubiy jihatdan tо‘g‘ri va muntazam olib boriladigan mashg‘ulotlar davomida musiqiy qobiliyatga ega bо‘lganlar ham uslubiy musiqiy qobiliyatlarini rivojlantirib boriladi. Eshitish, xotira hususiyatlari rivojlanadi va aniq ifoda etish о‘zlashtiriladi. Oldindan tayyorlangan kuy namunalari musiqiy parchalar vositasida har bir о‘quvchining musiqiy va ashula aytish qobiliyatini sinab kо‘rish mumkin. (La, la, la, na, na,na yoki pam,pam,pam). Masalan:
Xonanda usulni ilg‘ab olish darajasini esa, murakkabligi jihatidan turlicha bо‘lgan usullar bilan sinab kо‘riladi. Masalan: о‘qituvchi tomonidan ovozga yoki cholg‘uda chalingan ohangning usulini kaftlarini bir – biriga urish yoki qalamni stolga urish bilan bajarishi mumkin. Agar stolga usul tо‘g‘ri takrorlansa, sо‘ng murakkabroq usul orqali sinab kо‘rish kerak.
Xonandalarning musiqiy xotirasi kuylardan parchalarni ketma-ket takrorlash vositasida tekshiriladi. Kuylashning qanchalik qiyin yoki oson bо‘lishi uning yoshiga bog‘liq. О‘rta va katta yoshdagi bolalar uchun esa, bir muncha murakkab kuylar tanlanadi. Shundan sо‘ng, о‘quvchining ovoz imkoniyatlarini tekshirishga о‘tish mumkin.
Ovoz diapazoni ayrim qо‘shiqlar, mashqlarni turlicha, ya’ni yuqori va quyi pardalarda kuylatib tekshiriladi, ovoz diapazonining yuqori va quyi tovush nuqtalari aniqlanadi. Bunda avvalo о‘quvchining ashula ayta olish qobiliyati aniqlanadi. Agar diapazonda quyi va yuqori tovushlar bо‘lib, о‘rta tovushga ega bо‘lsa, bunday ovozni alt (past ovoz) deb belgilansa, maqsadga muvofiq.
Diapazoni kuchli ovozning qaysi partiyaga mansubligi quyidagicha aniqlanadi. Agarda diapazonda quyi tovushlar kuchli bо‘lsa, alt yuqori tovushlar kuchli bо‘lsa, diskant (yuqori ovoz) deb belgilanadi.
Yakkaxon qо‘shiqchi ijrosining ovozinining tsifatiga, ijrochilik mahoratiga bog‘liq. О‘smirlarning (11-18 yosh) organizmda ularning butun hayotiy faoliyatlariga ta’sir etuvchi katta anatomik-fiziologik о‘zgarishlar sodir bо‘ladi. Uning ovoz apparatida ham murakkab jarayonlar yuz beradi. Ovoz apparatining shakli bola organizmidagi alohida a’zolarning о‘sishi bilan bog‘liq. Ayniqsa, bunday hol о‘g‘il bolalarda yaqqol kо‘zga tashlanadi. Ularning ovoz bog‘lamlari uzunasiga kengayadi, eniga esa, odatda о‘zgarmaydi. Bо‘g‘iz tez о‘sadi. Ayni paytda hiqildoq ostining о‘smay qolish hollari ham tez-tez uchrab turadi. Bunday hollarning paydo bо‘lishi, nafas olish orgnalari va bо‘g‘iz faoliyatining buzilishi bilan bog‘liqdir.
2 . Badiiy matnni tahlil qilish jarayonida fonetik birliklarning estetik xususiyatlariga alohida e'tibor qaratmog` lozim.She'riy matnda nutq tovushlarining estetik imkoniyatlari tez va qulay idrok etiladi. Chunki she'rda o`ziga xos jozibador ohang bo`ladi. Bu ohangdorlikka tovushlarni uslubiy qo`llash natijasida erishiladi.She'dariyat, asosan, alliteratsiya (undoshlar takrori), assonans (unlilar takori), geminatsiya (undoshlarni qavatlash) kabi fonetik usullardan foydalaniladi. Nasrda unlilarni cho`zish, undoshlarni qavatlash, tovushlarni takrorlash, so`zlarni noto`g`ri talaffuz qilish, tovush ortttirish yoki tovush tushirish kabi fonetik usullar yordamida ekspressivlik ta'minlanadi. Tovushlarni uslubiy qo`llash bilan bog`liq qonuniyatlarni yozuvda “aynan” ifodalash imkoniyati cheklangan. Biroq, talaffuz va bayon muvofiqligiga fonografik vositalar yordamida erishish mumkin.
Badiiy asarlarda ruhiy holatni yozuvda ifodalash o`ziga xos murakkablikni yuzaga chiqaradi. Qahramonlar ruhiyatidagi ichki hayajon, xursand bo`lish, xafa bo`lish, rozilik, taajjub yalinish, hayratlanish, kinoya, piching, kesatiq, olqish so`roq, ta'kid, qoniqmaslik, norizolik, tilak-istak, qo`llab-quvvatlash kabi holatlarni aynan berishda yozuvchilar unli yoki undoshlarni birdan ortiq yozish usuli – fonografik vositalardan foydalaniladilar.
1. Unlilarni birdan ortiq yozish. Bunda unlini cho`zib talaffuz qilinganligi tushuniladi.Unlini cho`zib talaffuz qilish orqali qahramonning voqelikka munosabati oydinlashtiriladi.Ilmiy adabiyotlarda mazkur usul orqali belgining me'yordan kuchsiz yoki ortiq ekanligini ifodalashda foydalanilishi ta'kidlanadi. Masalan, belgining kuchsizligi: Ortiq jizzaki ko`rinmaslik uchun bos-i-iq tovush bilan dedi... (P.Q.) Belgining ortiqligi: Uzo-oq yo`l, ahyo-onda bir keladi, qato-or imoratlar, o`yla-ab tursam, o`g`lim, dunyoni ishi qiziq (A.M.).
3 . Andrey Babaev 1923 yil 27 dekabrda Ozarbayjon SSR Tog'li Qorabog 'avtonom viloyatining Martuni viloyati Msmna qishlog'ida arman oilasida tug'ilgan. Dastlabki musiqiy ma'lumotni Shushada olgan. Ulug 'Vatan urushi davrida u ashula va raqs ansamblining rahbari bo'lgan . U "Kavkaz mudofaasi uchun", "Germaniya ustidan qozongan g'alabasi uchun" medallari bilan taqdirlangan . 1950 yilda Boku Konservatoriyasini Qora Garayevdan kompozitsiya bo'yicha tugatgan. 1953 yilda u Moskva Konservatoriyasida aspiranturani tugatdi (direktor Yuriy Shaporin)
АХ, ЭТА ДЕВУШКА.
Муз. А. Бабаев, сл. Мирзо Турсун-заде
Я встретил девушку,:
Полумесяцем бровь,
На щечке родинка
И в глазах любовь.
Припев:
Ах, эта девушка
Меня с ума свела,
Разбила сердце мне,
Покой взяла!
Я потерял ее,
Вместе с ней — любовь.
На щечке родинка,
Полумесяцем бровь.
Припев.
Пусть целый свет пройду,
Но найду я любовь.
На щечке родинка,
Полумесяцем бровь.





IZOH : Asar tez va jo’shqin ohangda ijro etiladi alteratsiya belgilari 4 ta bemol va kalit skripka kaliti.