O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti xamraqulov zafarjon yigitaliyevich

Zaruriy mudofaa 
Zaruriy mudofaa mudofaalanuvchi, boshqa shaxslar, jamiyat va davlat 
manfaatlarini tajovuzchiga zarar yetkazgan holda himoyalash maqsadlarida amalga 

---

132 
oshiriluvchi harakat sanaladi. Harakat vositasida tajovuzchiga zarar yetkazilishi 
orqali kutilayotgan kattaroq zararning oldi olinadi.
Zaruriy mudofaaning qilmishni istisno qiluvchi holatlar tarkibiga 
kiritilishida uning foydalilik xususiyatlari inobatga olinadi. JKning 37-moddasida 
zaruriy mudofaaning huquqiy asoslari belgilab berilgan. Agar mudofaalanuvchi 
yoxud boshqa kishilarning shaxsi va huquqlarini, davlat yoki jamiyat manfaatlarini 
tajovuzlardan tajovuzchiga zarar yetkazgan holda himoya qilish chog’ida harakat 
qilsa, bunda zaruriy mudofaa chegarasidan chiqmagan bo’lsa, uning harakati 
jinoyat deb topilmaydi. Bundan xulosa chiqadiki, mudofaalanuvchi himoyalanish 
maqsadlarida harakat qiladi. Uning harakati zaruriy mudofaa chegarasidan 
chiqmasligi hamda mudofaalanuvchining o’zi, o’zgalar, davlat va jamiyat 
manfaatlarini himoyalashga qaratilishi zarur.
Zaruriy mudofaa chegarasi masalasida aniq yondashuv talab qilinadi. 
Chunki, bu chegaradan chiqilmaslik javobgarlikka tortilishni rad etadi. Zaruriy 
mudofaa doirasidan chiqish qilmishni jinoyat deb topilishiga olib keladi. 37-modda 
ikkinchi qismida tajovuzning xususiyati va xavfliligi darajasiga butunlay muvofiq 
kelmaydigan mudofaa, zaruriy mudofaa chegarasidan chetga chiqish deb topilishi 
qayd etilgan. Shu o’rinda tajovuzning xususiyati va xavfliligi darajasi haqida fikr 
yuritamiz.
Tajovuzchi shaxs, jamiyat va davlatga qarshi tajovuz qilar ekan, uning 
tajovuzi bir yoki bir nechta ob’ektga qarshi qaratiladi. Tajovuz tajovuzchining 
ichki maqsadi, jinoyatga undovchi motivlar, jinoyat joyi, aqli rasolik, qonun bilan 
Topshiriq
Direktor maktabda yanvar-mart oylarida ishlab keyin Rossiyaga ketgan
xodimlar ishda bo’lmasa ham aprel-may oylari uchun ularga oylik maosh yozdi.
Pulni esa maktabga kelib ketayotgan turli tekshiruvchilarni yo’lkirasi va tushligi
uchun ishlatib yubordi va bunga sarf etilgan mablag’ni o’qituvchilar maoshidan
olib qolmadi. O’qituvchilar bunga qarshilik bildirishmadi, lekin bir xodim
direktorni davlat mulkini o’zlashtirishda ayblab, xalq qabulxonasiga murojaat
qildi.