O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti xamraqulov zafarjon yigitaliyevich

Jinoyatda ishtirokchilik uchun javobgarlik va jinoyatga daxldorlik
Ishtirokchilarning barchasi sodir etilgan jinoyat uchun tegishli moddalar 
bo’yicha javobgarlikka tortiladi hamda o’z ayblari darajasida jazolanadi. Murakkab 
ishtirokchilik, uyushgan guruh, jinoiy uyushma a’zolari oldindan til biriktirgan 
holda, sodir etilgan jinoyatning tayyorgarlik ko’rilishi va sodir etilishida 
qatnashgan paytida, jinoyat ularning jinoiy niyati bilan qamrab olingan bo’lsa, 

---

123 
javobgarlikka tortiladi. Sheriklarining jinoiy niyati bilan qamrab olingan 
qilmishlarida ishtirok etmasa va ularning niyatni bilishi mumkin ham bo’lmasa, 
javobgarlik kelib chiqmaydi.
Murakkab ishtirokchilik, uyushgan guruh yoki jinoiy uyushmada 
tashkilotchi, dalolatchi, yordamchi jinoyat sodir etilishida bevosita ishtirok 
etmasligi mumkin. Bunda oldindan tuzilgan reja bo’yicha harakat qilgan 
bajaruvchi yoki bajaruvchilar kutilmagan holatga tushishi oqibatida boshqa 
jinoyatni sodir etishi ko’zda tutilgan bo’lsa, javobgarlik umumiy tusga ega bo’ladi. 
Masalan, magazinga o’g’rilikka kirgan jinoyatchilar qorovulning uyg’onib qolishi 
oqibatida unga hujum qilib, o’ldirib qo’yishi mumkinligini tashkilotchi biladi, 
yordamchi esa bilmasligi mumkin. Agar bajaruvchilar o’g’rilik paytida qorovulni 
o’ldirib qo’yib, yo’lda kelayotganda boshqa bir fuqaroni mashina bilan urib 
yuborishini jinoyatda qatnashmagan sheriklari umuman bilmasligi mumkin. 
Bunday holda ishtirokchilarning barchasini bir xilda javobgarlikka tortib 
bo’lmaydi.
Jinoyatni sodir etishdan ixtiyoriy qaytish javobgarlikdan ozod qiladi. Bunda 
tashkilotchi, dalolatchi, yordamchi jinoyatning oldini olish uchun o’ziga bog’liq 
harakatlarni amalga oshirishi talab etiladi. Agar jinoyat sodir etilib, 
ishtirokchilardan biri jinoiy yo’l bilan qo’lga kiritilgan ulushdan voz kechsa, bu 
Topshiriq
Jinoyatchini quvlayotgan tezkor-qidiruv organi xodimi ta’qibni davom ettirib,
yo’lda harakatlanayotgan avtomobilni to’xtatdi. Avtomobil’ haydovchisini
oldinda ketayotgan jinoyatchi o’tirgan mashinani ta’qib qilishni buyurdi.
Haydovchi yo’l qoidalariga amal qilib yura boshladi. Xodim esa jinoyatchi
qochib ketishi mumkinligini aytib, haydovchidan tezlashishni talab qildi.
Mazkur talab bilan tezlashgan mashina haydovchisi jinoyatchi o’tirgan
mashinaga yetay deb qoldi. Jinoyatchi ta’qibdan qutulish uchun chorrahadan
qizil chiroqda o’tib ketdi. Haydovchi esa yo’l harakati qoidasi asosida qizil
chiroqda o’tmadi. Jinoyatchi buning natijasida qochib qutuldi, Tezkor-qidiruv
organi xodimining bundan jahli chiqdi va haydovchining pravasini olib qo’ydi.