O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg‘ona Politexnika Instituti

Tayanch iboralar: Davlat krediti, tijorat kreditlari, kredit turkumlanishi.

Amaliy mashgʻulot

10-MAVZU: KREDIT TURLARI VA SHAKLLARI MAVZUSIDA TUZILGAN TOPSHIRIQLAR
Topshiriq №1: Quyidagi so’zlarga ta’rif bering.
Bank krediti –
Ist’emol krediti –
Ipoteka krediti –
Kreditning tovar shakli -
Overdraft krediti –
Qisqa muddatli kreditlar –
Uzoq muddatli kreditlar –
Xalqaro kredit –

Topshiriq №2: Savollarga javob bering.

Kreditning tarmoq yo‘nalishiga ko‘ra turlari bu - ?
Kreditning takror qayta ishlab chiqarish jarayoni bosqichlariga xizmat
ko‘rsatishiga ko‘ra turlari bu - ?
Kreditning kreditlash ob’ektlariga ko‘ra turlari bu - ?
Kreditning ta’minlanganligiga ko‘ra turlari bu - ?
Kreditning muddatiga ko‘ra turlari bu - ?
Kreditning to‘lovliligiga ko‘ra turlari bu - ?

Topshiriq №3: Testlar

1. Kreditning qaysi shakli oddiy shakl hisoblanib, kredit bilan bog‘liq dastlabki munosabatlarni o’z ichiga oladi?
a) tovar shakli
b) pul shakli
c) naqdsiz pul shakli
d) xazina biletlari shakli

2. Kreditning oddiy shakli qayerda vujudga kelgan?

a) qadimgi Misrda
b) qadimgi Rimda
c) qadimgi Bobilda
d) qadimgi Afinada

3. Davlat krediti-bu?

a) veksel asosida beriladigan kredit
b) kreditning asosiy xususiyatlaridan biri ishsizlikni kamaytirish uchun xorijiy mamlakatlarning moliyaviy institutlaridan olingan qisqa muddatli qarzlar
c) ushbu kreditning asosiy belgilaridan biri kreditni berish yoki olish jarayonida davlat bevosita ishtirok etadi
d) aholiga qisqa va o’rta muddatga berilgan ssuda

4. O’zbekistonda bank krediti muddatiga ko‘ra qanday kreditlarga bo‘linadi?

a) qisqa, o‘rta va uzoq muddatli
b) qisqa va uzoq muddatli
c) o‘rta va uzoq muddatli
d) yaqin va uzoq muddatli

5. Davlat byudjeti defitsitini taqchilligini qoplashning qanday eng qulay usuli mavjud?

a) davlatning qimmatli qog‘ozlarni yuridik va jismoniy shaxslarga sotish orqali kredit olishi
b) ishlab chiqarishni rivojlantirish va qisqa muddatli kreditlardan foydalanishni yo’lga qo’yish
c) savdo-sotiqni yo’lga qo’yish va chet el valyutasini zaxirasini yaxshilash
d) eksportni rag’batlantirish va mamlakatda devalvatsiyni o’tkazish

6. Bank kreditining boshqa kredit shakllariga qaraganda qanday afzalligi mavjud?

a) tijorat kreditidan past foizda beriladi
b) uzoq muddatga yuqori foizlarda beriladi
c) pul shaklida beriladi
d) Markaziy bank tomonidan nazorat qilinmaydi.

Mustaqil ta’lim

10-masala.
Korxona ikki yil muddatga yillik 15% stavkada 100 mln so’m kredit oldi, kredit muddati tugagach, u ssudani foizlar bilan qaytarib berishi lozim. Korxona qancha pul to’lashi lozim? Foizlar oddiy.

Testlar
Kredit munosabatlarini vujudga kelishining asosiy sababi?

A. Kapital muomalasi va aylanishi hisoblanadi.
B. Savdo kapitali hisoblanadi .
V. Pul kapitali hisoblanadi.
G. Davlat mablag’lari hisoblanadi.

Kreditning mohiyatiga iqtisodchi olimlarning qarashlari.

A. Yagona yondoshuvga ega.
B. Yagona yondoshuvga ega emas.
B. Bir – biridan kuchli farq qiladi.
G. Bir – biriga aynan o’xshaydi.

Kreditning sub’ektiv mohiyati nimada namoyon bo’ladi?

A. Kreditor munosabatlarida
B. Kredit oluvchining munosabatlarida
V. Pul – kredit munosabatlarida
G. Kreditor va kredit oluvchining munosabatlarida

Kreditning funktsiyalari qanday javobda to’liq keltirilgan?

A. Qayta taqsimlash, muomala jarayonini tezlashtirish, pullarni muomalaga chiqarish va naqdlashtirish hamda pul kapitalini jamg’arish va markazlashuvini jadallashtirish funktsiyalarini.
B. Muomala jarayonini tezlashtirish, pullarni muomalaga chiqarish va naqdlashtirish hamda pul kapitalini jamg’arish va markazlashuvini jadallashtirish funktsiyalarini.
V. Qayta taqsimlash, muomala jarayonini tezlashtirish va pul kapitalini jamg’arish va markazlashuvini jadallashtirish funktsiyalarini.
G. Qayta taqsimlash, muomala jarayonini tezlashtirish, pullarni muomalaga chiqarish va naqdlashtirish funktsiyalarini.

Kreditning tamoyillari qanday javobda to’liq keltirilgan?

A. Muddatlilik, to’lovlilik, ta’minlanganlik, qaytarishlik, maqsadlilik tamoyillari.
B. To’lovlilik, ta’minlanganlik, qaytarishlik, maqsadlilik tamoyillari.
V. Muddatlilik, ta’minlanganlik, qaytarishlik, maqsadlilik tamoyillari.
G. Muddatlilik, to’lovlilik, qaytarishlik, maqsadlilik tamoyillari.

Glossariy

Kreditning turlari va shakllari

Bazaviy stavka - (base rate) - kreditlarr bo’yicha foiz stavkalarini belgilashda qo’llaniladi. Odatda, banklararo ssuda kapitallari bozorining stavkasi yoki Markaziy bankning hisob stavkasidan bazaviy stavka sifatida foydalaniladi

Bank krediti – kreditning eng rivojlangan shakli bo’lib, ushbu kredit tijorat banklari tomonidan vaqtincha bo’sh pul mablag’larni jalb qilish hisobiga, qo’shimcha moliyaviy resurslarga ehtiyoj tug’ilgan yuridik va jismoniy shaxslarga beriladi.
Evro kreditlar(evrokrediti, eurocredit) - Mamlakatlar yirik tijorat banklarining Evrovalyuta bozori resurslari hisobidan chikaradigan xalkaro zaemlari
Davlat byudjeti - davlat daromadlarini yigish va olingan mablaglardan barcha turdagi davlat xarajatlarini koplash uchun foydalanishning jamlama rejasi
Davlat byudjeti tankisligi - davlat byudjetida xarajatlarning daromadlardan oshib ketishi
Davlat qarzi (national debt; public debt) - davlatning to’lanmagan zayomlar va ularning berilmagan foizlarini aks ettirgan barcha qarzlarining umumiy summasi. Davlat qarzi ikki xil bo’ladi: ichki va tashqi qarz
Ist’emol krediti - asosan aholiga yashashi uchun zarur bo’lgan buyumlarni (uy, mashina, televizor, muzlatgich, mebel va boshqalar) olishga beriladi.
Ipoteka – (grek. hypotheke – zaklad, garov ) – ko’chmas mulk ko’rinishidagi garov (asosan er va binolar) bo’lib, asosiy maqsad ssudani olishga qaratilgan. Ipoteka shunday garov turiki u kreditorning qo’liga berilmaydi, balki qarzdorning ixtiyorida qoladi
Kreditning tovar shakli - bu kreditning juda oddiy shakli hisoblanib, kredit bilan bog’liq dastlabki munosabatlar aynan ushbu shakl doirasida rivojlangan. Kreditning tovar shaklida u asosan buyum ko’rinishida taqdim etilib, qarzdor kreditorning kreditini qoplashda xuddi shu miqdordagi buyumni unga qaytargan. Manbalarga ko’ra, kreditning ushbu shakli antik jamiyat davrida, qadimgi Rimda vujudga kelgan va rivojlangan
Overdraft – qisqa muddatli kreditlash shakli bo’lib, mijozning joriy hisobraqamini debetli qoldig’iga beriladi.
Qisqa muddatli kreditlar - bir yilgacha muddatga berilib, korxona aylanma kapitalining xarakatini ta’minlash, joriy hisob – kitoblarni amalga oshirish, to’lov qobiliyatini mustahkamlash moliyaviy faoliyatining barqarorligini ta’minlash kabi masalalarga yo’naltiriladi.
Uzoq muddatli kreditlar - korxona asosiy kapitali harakatini ta’minlashga yo’naltiradi. Xususan, korxonada amalga oshirilayotgan qurilish va faoliyat yuritayotgan tashkilotlarning rekonstruksiya qilish, yangi texnologiyalarni joriy etish va ishlab chiqarish jarayonlarini takomillashtirish bilan bog’liq sohalarga sarflanadi.
Xalqaro kredit – bu mamlakatlar, banklar, yuridik shaxslar tomonidan boshqa mamlakatlarga, banklarga, kompaniya va tashkilotlarga beriladigan kreditdir. Bu – xalqaro iqtisodiy aloqalar doirasida pul kapitalining valyuta va tovar moddiy qimmatliklari ko’rinishida qaytarishlik, muddatlilik va to’lovlilik asosida beriladigan harakatidir. Xalqaro kreditning sub’ektlari sifatida ikkita mamlakat, turli davlatlarning yuridik yoki jismoniy shaxslari maydonga chiqadi.
11-MAVZU. KREDIT BO’YICHA FOIZ STAVKALAR VA UNGA TA’SIR QILUVCHI OMILLAR

1. Kreditning bahosi tushunchasi. Nominal foiz stavkasi. Real foiz stavkasi. Oddiy foizlar va ularni hisoblash tartibi. Murakkab foizlar va ularni hisoblash tartibi.

2. Ssuda kapitallari bozori va uning segmentlari. Qisqa muddatli pul bozorida kreditlar bahosining shakllanishi.
3. Kapital bozorida o’rta va o’zoq muddatli kreditlar bahosining shakllanishi.
4. Kreditning bahosiga ta’sir qiluvchi omillar.
5. Markaziy bankning hisob (diskont) stavkasi. Markaziy bankning lombard stavkasi.