O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi andijon davlat universiteti mirzakarimov h

 
3 Bob. Kurash mashg‘ulotlarini tashkil etish qonuniyatlari
 
Kurash turlarida sport mashg‘ulotlarini tashkil etishda bir qator 
qonuniyatlarga amal qilinadi. Bu qonuniyatlar kurashchilarning har tamonlama 
rivojlanganligini ta’minlash. Bunda kurashchining texnik va taktik hamda jismoniy 
tayyorgarliklari hisoblangan maxsus sport tayyorgarliklarini kurashchining 
umumiy sport tayyorgarligi hisoblangan ruhiy iroda, ma’naviy va nazariy hamda 
uslubiy tayyorgarliklari bilan muvofiqlikda tashkil etilishini ta’minlashdan iborat. 
SHu bilan birga kurash mashg‘ulotlari jarayonlarida kurashchilar organizmi morfo 
funksional holatini mustahkamlash, organizmni sog‘lomlashtirishni tashkil etish, 
kurash sportida yuksak maxoratga ega bo‘lib, kurash bo‘yicha eng nufuzli 
musobaqalarda yuksak natijalarga erishishni belgilaydi. 
Mashg‘ulotlar qonuniyatlarini amalga oshirishda sport tayyorgarliklarini 
takomillashtirishga 
katta 
e’tibor 
qaratiladi. 
Sport 
tayyorgarliklarini 
takomillashtirishda jismoniy yuklamalardan samarali foydalanish tavsiya etiladi. 
Kurash mashg‘ulotlari jarayonlarida kurashchilarning sport tayyorgarliklari 
bosqichlari, shaxsiy xususiyatlari hamda jismoniy qobiliyatlariga muvofiq 
jismoniy yuklamalarni rejalashtirish tashkil etiladi. Jismoniy yuklamalar ta’siri 
ularning hajmi, miqdori, sur’ati hamda shiddatiga muvofiq boshqariladi. 
Kurashchilarga jismoniy yuklamalar berishda asosan yuklamalar ta’sirini 
bosqichma bosqich, ortirish, to‘g‘ri chiziqli ortirish hamda to‘lqinsimon ortirish 

---

58 
shakllaridan foydalaniladi. Jismoniy yuklamalarning ta’sir etish shakllaridan sport 
tayyorgarlik bosqichlari xususiyatlariga muvofiq foydalanish mumkin. 
Dastlabki tayyorgarlik bosqichlarida jismoniy yuklamalarni to‘g‘ri chiziqli 
ortishi muhim bo‘lsa, kurashchilar ixtisoslashtirish bosqichida jismoniy 
yuklamalarning bosqichma bosqich ortirish o‘z ahamiyatiga ega bo‘ladi. YUqori
natijalarga erishish bosqichida esa jismoniy yuklamalar ta’sirini to‘lqinsimon 
o‘zgarishidan samarali fodalanish mumkin. SHu bilan birga barcha bosqichlarda 
jismoniy yuklamalarning ta’sir etish shakllarining barcha turidan foydalanish 
kurashchilar sport maxoratlarini takomillashtirishda samarali ta’sir ko‘rsatishi 
mumkin. 
Kurashchilar sport tayyorgarlik mashg‘ulotlari ma’lum bir davrlarga 
taqsimlanib 
tashkil 
etiladi. 
Davrlarga 
taqsimlashda 
kutilayotgan 
sport 
musobaqasigacha bo‘lgan muddat hisobga olinish mumkin. Bu davr 
mashg‘ulotlarning bir sikli bo‘ladi. Kichik musobaqalargacha bo‘lgan tayyorgarlik 
jarayonlari mashg‘ulotlarning kichik sikllari – mikrosikllar hisoblansa, katta 
musobaqalargacha bo‘lgan davrlar mashg‘ulotlarning katta sikllari – makrosikllar 
deb ataladi. Kurashchilarning sport tayyorgarlik jarayonlari mashg‘ulotlar sikllari 
xususiyatlariga muvofiq rejalashtiraladi. Jamoalardagi o‘rtoqlik uchrashuvlari, 
hudud va mamlakat birinchiliklari uchun sport tayyorgarliklari mikrosikllarda olib 
borilsa, olimpiada o‘yinlari va jaxon birinchiliklariga tayyorgarliklar mezosikl va 
makrosikllarda tashkil etiladi.
Kurash turlarida sport mahoratlarini takomillashtirish jarayonlarini o‘rganish 
va nazorat qilishning zamonaviy pedagogik, ruhiy, va tibbiy biologik nazorat 
sinovlari qo‘llanilmoqda. Bu nazorat me’yorlari kurashchilarning 10 yildan ortik 
og‘ir mexnatlari natijalarini tahlil etishga yordam bermoqda.
Kurash mashg‘ulotlari o‘quv trenirovka jarayonlarini rejalashtirish kurash 
turlari xususiyatlariga bog‘liq bo‘ladi. Kurashchilar sport tayyorgarliklarni 
rejalashtirish shakllari: Istiqbolli rejalashtirish – bir necha yilni o‘z ichiga oladi. 
Yillik rejalashtirish – bir yillik mashg‘ulotlarni o‘z ichiga oladi. Joriy va tezkor 
rejalashtirish – bir oy yoki bir hafta tayyorgarlikdan tashkil topadi. 

---

59 
Istiqbolli rejalashtirish