O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

bilmaklari muhimligini uqtiradi. Shayx Ahmad “she’ming asli qofiya
va qofiyasiz she’r mumkin ermas” (61-b.), deb qat’iy hukm chiqaradi.
Shuningdek, u harora degan she’r ham borki, bu nav she’rda qofiya
bo‘Imas, deb aytadi. Shu о ‘rinda Shayx Ahmad baytni chodirga, qofi-
yani ustunga o ‘xshatadi. Chodir ustunsiz bo‘lmaganiday, qofiyasiz ham
she’r bo'lmaydi.
Olimning fikricha, raviy - qofiyaning asosi. Ammo qofiyaning bosh­
qa elementlari ham takrorlanishi lozim. Masalan, u Mavlono Haydaming
Xoja so ‘zini qilibon e ’timod,
Kesti ajuz o ‘z nimasidin umid, -
baytida ridf takrori kerak (75-b.), deb aytadi. Bu baytning e ’timod
va umid qofiyadosh so‘zlarida undosh raviy d  dan oldingi о va i unlilari
o‘rinli qoilanmaganini ta’kidlaydi. Raviy bilan ta’sis orasida keladigan
daxilning takrorlanishi shart emasligini ham misollar orqali aytib o‘tadi.
Masalan, olam va Odam qofiyadosh so'zlaridagi о ta’sis, f va d  daxil, m
raviydir.
Xullas, Shayx Ahmad qofiya ilmini sodda, tushunarli y o ‘sinda ba­
yon etadi, qofiya elementlarini arab harflari vositasida (biz kirill yoki
lotin alifbosidagi harflarga tayanib fikr yuritganimiz singari) tahlil etadi.
4. 
Shayx Ahmad badiiy san’atlar haqida. Uchinchi bobni “Uc­
hinchi fanda so‘zning badoe’in va sano’ein zikr etar (Uchinchi ilm-
da so ‘zning badiiy usul va yo ‘sinlari va (badiiy) san’atlar zikr etiladi)”
deb nomlaydi. Bobga kirishda Shayx Ahmad qisqa debocha qilib, har
bir she’riy san’atga turkiy so ‘zlardan misol keltirganini, oldin o ‘tgan
shoirlaming arabcha va forscha she’rlaridan va nasridan namunalar,
shuningdek, Qur’oni Karimdan va Rasul alayhissalom hadislaridan mi­