O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

debochasida aytadi. Ammo A. Hayitmetov aytganlaridek, qoiyozm a o ‘z
davrida zararlangan va to‘rtinchi bobning oxirgi varaqlaridan va muam-
mo janriga bag‘ishlangan beshinchi bobdan bir sahifa ham qolmagan.
Badiiy san’atlarga bagishlangan bobda muammo san’ati haqida o ‘z
o ‘mida to‘xtalishini Shayx Ahmad qayd qiladi. Demak, u asarini oxiri-
ga yetkazgan. “Fununu-l-balog‘a”ni ko‘chirgan kotib ham shu holicha
ko‘chirgan, ya’ni unga qoiyozm a zararlangan holda yetib kelgan.
Taroziyning “Fununu-l-balog‘a” asaridan va bu asarda keltiril­
gan o ‘z she’rlaridan m aium boiadiki, XV asming birinchi yarmigac-
ha o ‘zbek tilida ijod qilgan, hanuzgacha bizga noma’lum b o iib kelgan
qator shoirlaming nomlarini va ijodidan namunalami bizga yetkazdi.
Shayx Ahmad Taroziyning o ‘zi ham Lutfiy, Sakkokiy, Otoyi kabi sho­
irlar qatoridadan o ‘rin olishga loyiq iste’dodii ijodkor, ayni paytda olim
ekanini mazkur asari va unda keltirgan baytlarida namoyon qila oldi. U
chig‘atoy adabiy tili rivojiga katta hissa qo‘shdi.
Savol va topshiriqlar
1. Shayx Ahmadning “Fununu-l-balog‘a” asari qachon yozilgan va
qaysi hukmdorga bagishlangan?
2. Shayx Ahmad Mirzo Ulug‘bekka qanday ta’rif beradi?
3. Asar muqaddimasida nima haqda so ‘z yuritiladi?
4. Shayx Ahmad mumtoz adabiyotda qaysi janrlar borligini aytadi?
5. U qasidaning hajmi va qismlari haqida qanday so ‘z yuritadi?
6. Shayx Ahmad g ‘azal janrini qanday sharhlaydi?
7. Shayx Ahmadning fikricha, qit’ada qofiya b o iish i shartmi yoki
shart emasmi?
8. Shayx Ahmad ruboiyni qanday tasnif qiladi?
9. Shayx Ahmad qofiyaga qanday talablar qo‘yadi?
10. Shayx Ahmad nechta badiiy san’atni bayon qiladi va
san’atlami necha turga boiadi?
353

---