O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta'lim vazirligi

BURUN SOHASI - REGIO NASALIS
Bu soha yuqoridan qoshlarni bir-biri bilan bog‘laydigan 
gorizontal chiziq, pastdan burun teri to ‘sig‘i bo‘ylab o ‘tadigan 
gorizontal chiziq, yon tom ondan burun-lab burmalari bilan 
chegaralangan. Bu sohada burun va burun bo‘shlig‘i joylashgan.
1. Tashqi burun. 
Uning ildizi, yelkasi, uchi va qanotlari tafovut 
qilinadi. Burun qanotlari va to ‘sig‘i burun teshigini hosil qiladi.
Burun suyaklari, yuqori jag‘ suyagining burun o ‘simtasi bilan 
birga burun asosini tashkil etadi. Pastga tom on yo‘nalgan suyak 
davomida katta va kichik qanot tog‘aylari hamda to'rtburchak 
shakldagi burun to ‘sig‘i joylashgan.
Tashqi burun teri bilan qoplangan bo ‘lib, teri burunning 
tog'ay qismiga nisbatah suyak qismida, ayniqsa burun ildizida 
juda yupqalashgan. Burun terisi kam harakatchan, uning qirrasi 
sohasida harakatchan bo ‘ladi, chunki bu joyda teri osti yog‘ 
qavati yum shoqroqdir. 
Terining ushbu xususiyati 
plastik 
operatsiyalarda qo‘l keladi. Teri osti yog‘ qavatida mayda mimika 
burun mushaklari — m.m. nasalis, procerus,depressor septi 
lar yotadi. Yanada chuqurroqda suyak usti va tog‘ay usti pardalari 
joylashgan. Burun old devorining orqa qismi shilliq parda bilan 
qoplangan.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Burun qon tomirlarga juda boy a'zodir. U asosan qon bilan 
yuz arteriyasi va burun orqa arteriyasi orqali ta’minlanadi. Burun 
venalari yuz va ko‘z kosasi venalariga quyilib, undan g‘alvirsimon 
sinusga o ‘tadi.
Limfa yoilari orqali limfa suyuqligi pastki jag‘ osti va qisman 
quloq oldi limfa tugunlariga quyiladi.
Burun terisi n. n. infratrochlearis, ethm oidalis anterior, 
infraorbitalis lar yordamida innervatsiyalanadi.
2. 
Burun bo‘shlig‘i. 
(cavum nasi) tog‘aysimon to ‘siqlar 
yordamida chap va o ‘ng qismlarga ajralgan. Burun to ‘sig‘i g‘al- 
virsimon suyak o ‘simtasidan iborat bo‘lib, tog‘aydan tuzilgan. 
Burun to ‘sig‘i simmetrik emas, balki egriroq shaklda bo‘lishi 
mumkin. U holda to ‘g‘rilovchi (korrigatsiya) operatsiya qilishga 
to‘g‘ri keladi. Burun bo‘shlig‘ining ikkala qismi oldindan xoanalar 
orqali tashqariga ochilsa, orqa xoanalar orqali esa bumn-halqumga 
ochiladi. Bum n yuqori devori boshqa joylariga nisbatan torroq 
bo‘lib g‘alvirsimon plastinkadan iborat.
Bumn bo‘shlig‘i yuqori qismining shilliq pardasidan ko‘pgina 
mayda teshiklar orqali kallaning oldingi chuqurchasiga hid bilish 
nervi tolalari tarqaladi. Bumn bo‘shlig‘ining orqa qismi ponasimon 
suyak tanasi bilan to ‘lgan. Pastki devori og‘iz bo‘shlig‘i tomi 
(gumbazi) dan iborat. Bumn bo‘shlig‘ining yon devorlari yuqori 
jag‘ va g‘alvirsimon suyak tanalaridan iborat. U yerdan bum n 
bo‘shlig‘i tom on bum n chig'anoqlari bo‘rtib chiqqan. Ulaming 
yuqoridagi ikkitasi g'alvirsimon suyak tanasiga tegishli bo‘lsa, pa- 
stkisi alohida suyak hisoblanib, jag‘ suyagi tanasiga birikkan bo‘ladi. 
Bumn chig‘anoqlan bumn bo‘shlig‘im pastkivo ‘na va yuqori bumn 
yo'llariga bo'ladi:
— Yuqori bum n y o ii—bum n tomi va yuqori chig'anoq 
orasida.
— 0 ‘rta bum n y o ii—yuqori va o ‘rta chig'anoq orasida.
— Pastki bum n y o ii—pa-tki chig‘anoq va bum n bo‘shlig‘i- 
ning tubi orasida joylashgan.
Bumn bo‘shlig‘i shilliq qavat bilan qoplangan b o iib , uning 
yuqori qismi hid sezish sohasi, pastki qismlari esa nafas yoilari 
hisoblanadi. Bumn bo‘shlig‘ini qon bilan a. ethmoidalis anterior
78
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

(old qismini), a. sphenopalatina (o ‘rta qismini), a. ethmoidalis 
posterior (orqa qismini) ta'minlaydi. Shilliq osti qavatida, ko‘proq 
pastki chig'anoqlarda tomirlar to ‘ri mavjud.
Kasselbax burun bo‘shlig‘i tubida kengaygan qon tomirlar 
borligini aniqlagan. Shilimshiq osti qavatida vena to ‘rlari yaxshi 
rivojlangan, shu sababli burun shikastlanganda kuchli qon ketadi.
Vena qon tomirlari arteriyalarga parallel holda yotadi. Ular 
v.v. ophthalmica, facialis larga quyilib, miya qattiq pardasi venoz 
sinuslari (sinus sagittalis,sinus cavemosus) bilan anastomoz hosil 
qiladi. Burun b o‘shlig‘i limfa suyuqligM halqum oldi limfa 
tugunlariga quyiladi. Burun bo ‘shlig‘i shilliq qavati uch shoxli 
nerv tarmoqlari orqali innervatsiyalanadi:
— Oldingi va yuqori qismi n. ethmoidalis anterior orqali, 
yuqori orqa qismi n. ethmoidalis posterior va pastki qismi esa n. 
pterygopalatinus yordamida, to ‘siqlar qismi esa n. nasopalatinus 
orqali innervatsiyalanadi.