Orta Aziyada qollanılg’an kalendarlar. Joba

Andargohnin’ u’shinshi ku’ni - sipantmada geyde (avestoyi spinta maynyu koso)
Andargohnin’ to’rtinshi ku’ni - Vuhuvhshta’sir geyde - (vuhuvsha’sira goso) - ma’nisi jaqsı qala, go’zzal u’lke Ahuramazdanin’ ma’n’gi qalası
Andargohnin’ besinshi ku’ni - Alla ta’repinen jiberilgen vahiyshtvaysht goh geyde. Shıg’ısda kabisa jılını Vaxiljak, gazhiyzan', “urlıq beslik, “gohoniy bes ku’n”, “pa’nje”, “iygilikli pa’nje”, “geyde” ha’m “andargoh” dep atalg’an.¹
Ha’zirgi ku’nde da zardushtiylar dinine iseniwshiler bar bolıp, 1976 jilgi statistikalıq mag’lıwmatlarg’a qarag’anda du’nyada 129 mın’ kisi bolıp, sonnan 82 mın’ı Hindstanda, 5 mın’ kisi Pakistanda, 500 kisi Seylonda, 25 mın’ Iranda, olardan 19 mın’ Tehron qalasında, 3 mın’ kisi Angliya, Kanada, AQShda, 200 kisi Avstraliyada da jasaydi. Sanaqlı zardushtiylar Singapur, Aden, Shanxay, Kanton ha’m basqa aymaqlarda jasap kelmekte^2. Nawriz 365 ku’nlik Quyash kalendarı boyınsha kiretug’ın jan’a jıldın’ 1-ku’ni sıpatında bayram etiledi. Bul kalendar Malikshah (1072-1092 yy) da’wirinde kiritilgen, onın’ ayları juldız gruppaları atı menen atalg’anı ushın ol “burjiy” kalendar dep atalg’an.
So'g'd kalendarı. Eramizdan aldıng’ı VII-VI a’sirlerde So'g'd aymag’ında qala ma’mleketlik birlespeleri payda bolg’an. Abu Rayhon Beruniydın’ jazıwınsha, so'g'diylardin’ aylarında Iranlilardiki sıyaqlı haytlar ha’m ullı ku’n bar⁴. so'g'dlarda on eki ay bolıp, olardın’ ha’r biri otız ku’nnen ibarat. So'g'diylar ha’r bir ku’ndi bo’lek at menen atag’anlar.
1. Navsard 7. F-g'-ka’n
2. J-rj-n 8.Obonj
3. Niysanj 9. Fug'
4. Basokanj 10. M-s-fug
5. Ashn-x-n-z-a 11. J-m-d-n-j
6. Majndo 12. X-sh-v-m
Xorezm kalendarı A’yyemgi Xorezmliklar Quyash kalendarına tiykarlang’an jıl esabınan paydalang’an. Abu Rayhon Beruniydın’ jazıwısha, Xorezm jıl esabı Oraylıq Aziyadag’ı en’ a’yyemgi jıl esaplarınan biri bolg’an. Xorezm xalqinin’ jıl ha’m ayları u’rp-a’detlerine da so'g'dlardikine qusaydı, kerisinshe, Iranliklardikine bolsa qarsılası bolıp tabıladı. Olarda da jazdin’ bası novsorjinnin’ aldını bolıp tabıladı, yag’nıy, Xorezmliklar ha’m so'g'dlilarda jıl bası bayramı jan’a ku’n olardın’ ataliwi da derlik birdey. Xorezmliklerda jıl bası Novsorji so'g’diylarda bolsa navsard. Xorezm kalendarında bir jıl 12 Ayg’a bo’lingen ha’m ha’r bir ay 30 ku’nnen ibarat bolg’an. Qosımsha 5 ku’n jıl aqırında on ekinshi Ayg’a qosılg’an ha’m bir jıl 365 ku’nni sho’lkemlesken. Ha’r jılı qaldıq sıpatında artıp qalatugin sherek ku’nge Xorezm kalendarında itibar berilmegen. Jan’a jıl ba’ha’rgi ten’ ku’nlikten baslang’an. Aylardın’ tolıq atı ju’da’ uzın bolıp, ko’pshilik dawıslardı dawıssız ha’ripler sko’lkemlestiredi. Ay atları Abu Rayhon Beruniy shıg’armasında eki qıylı tolıq ha’m qısqartirilgan sırtqı ko’rinislerde keltiriledi ha’m ay atlarınin’ tolıq ha’m qısqartirilg’an formalari to’mendegishe: