Orta Aziyada qollanılg’an kalendarlar. Joba

2. Hijriy-sha’msiy jıl esabı. Hijriy-sha’msiy kalendar ay atları. Hijriy-sha’msiy kalendar jılı.
Musulman kalendarı. Iran, Awg’anistan, Orta Aziya ha’m Kavkaz ma’mleketleri Islamg’a shekem zardushtiylik kalendarınan paydalanbag’an. Islam dini waqitti esaplawg’a da o’z ta’sirin ko’rsetdi. Islamdan aldın arablar Ay kalendarınan paydalang’an. Abu Rayhon Beruniydın’ jazıwısha, arablar evreylerden jılg’a qosımsha aylar qosıwdı u’yrengenler ha’m ol Aydi “apam an-nasi” dep atag’anlar. Bunnan biz arablarnin’ Ay-Quyash kalendarınan paydalang’anlig’in biliwimiz mu’mkin. Arab kalendarında 12 ay bolıp, olar to’mendegishe atalg’an.
1) Muharram - (30 ) “qadag’an etilgen”, “mu’qaddes” ma’nislerin beredi. Muharram ayında joxiliyat da’wirinde urıs haram etilgen. Bul jag’day jetinshi (erejep),- on birinshi (zulqada) ha’m on ekinshi (zulxijja) aylarına da tiyisli bolg’an.
2) Sapar - (29 ) “sarı”, “za'faron” degen ma’nisdi berip, bul ayda arablarga halok etiwshi jara payda bolar edi. Insanlarg’a bul kesellik jetkeninde ju’zleri sarg'ayip keter edi. Usının’ sebepinen bul Aydi sapar “sarı” dep atadi. Sonın’ menen birge, basqa bir boljawg’a ko’re, sapar ayında arablar “sapariya” atlı gruppa menen birge azıq-tu’lik izlegen.
3) Rabiul-aldın. (30 ) “Rabi'” so’zi arab tilinde “ba’ha’r” ma’nisin beredi. Biraq A’yyemgi arablar “rabi'” so’zin “gu’z” ma’nisinde da qollag’anlar. Usı ay gu’z ma’wsıminde kelgeni ushın “birinshi gu’z” ma’nisin an’latqan.
4) Rabiul-oxir - “ekinshi gu’z” ma’nisin an’latqan.
5) Jumodul-aldin - bul eki ay qıs ku’nlerine, suwıq qattı bolıp, suw muzlag’an waqıtın an’latıwshig’a arabsha “jamoda” so’zinen alıng’an bolıp, “qatıp qalıw”, muzlaw ma’nisin beredi.’
6 ) Jumodul-oxir - (29 ) ku’nnen ibarat.
7) Rajab- (30 ) arablar bul Aydi ullılaydilar, tag’ı bul Aydi “geren’ ayi” da dep ataydi, sebebi olar bul ayda urıs dawısını esitpes edi.
8) Sha'bon - (29 ) “tashaaba” so’zinen alıng’an bolıp, “tarqaliw” ma’nisin beredi.