Ona tili ona tili, 5-sinf qoidalari


Farzona. Ziyoli ziyokorlar ziyosi. Nasriddin Rahmonov



Download 1,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/45
Sana07.08.2021
Hajmi1,06 Mb.
#141291
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   45
Bog'liq
5-sinf Ona tili mukammal test va savol javoblar 18880

Farzona. Ziyoli ziyokorlar ziyosi. Nasriddin Rahmonov 

  

  



87.F, g undoshining talaffuzi va imlosi. F undoshi fil, futbol singari so’zlarda p holida o’qilsa ham, f bilan yoziladi. 

Afzal, afg’on kabi so’zlarda f undoshi, p yoki v holida o’qilsa ham, f bilan yoziladi.  

88.Ng, ng harflar birikmasi va uning vazifalari. Ng harflar birikmasi bitta til orqa undoshini ifodalaydi. Bu harflar 

birikmasini  ikkita  alohida  n  va  g  undoshlarini  ifodalovchi  harflarning  yonma-yon  kelishidan  farqlash  lozim.  Ng 

harflar birikmasi bir bo’g’in tarkibida, n va g harflari boshqa-boshqa bo’g’inlar tarkibida keladi. Solishtiring:  



shudring, ko’-ngil, si-ngil, ko’rdin-giz, men-ga, osmon-ga, kon-gress, shtan-ga.  

_______________________________________________________________________________  

89.Sh, sh va Ch, ch harflar birikmalari hamda ularning vazifalari. Sh, sh harflar birikmasi bitta til oldi, sirg’aluvchi, 

jarangsiz undoshni ifodalaydi. Eslatma: S va h yonma-yon kelib, alohida tovushlarni ifodalaganda, ular orasiga tutuq 

belgisi (‘) qo’yiladi. Ch, ch harlar birikmasi bitta til oldi, portlovchi, jarangsiz undoshni ifodalaydi.  

90.Qo’sh  undoshlar  talaffuzi  va  imlosi.  Tarkibida  yonma-yon  bir  xil  undoshlar  kelgan  so’zlar  qo’sh  undoshli 

so’zlardir. Ikki, chaqqon kabi so’zlarda qo’sh undosh qismlari aniq talaffuz qilinadi va shunday yoziladi. Million, 

artilleriya kabi so’zlarda kelgan qo’sh undoshlar bir undoshdek talaffuz etiladi, lekin qo’sh undosh bilan yoziladi. 



Gramm,  metall  kabi  so’zlar  oxirida  kelgan  qo’sh  undoshlardan  biri  talaffuzda  tushirib  qoldirilsa  ham,  yozuvda 

hamisha ifodalanadi. Bunday undosh bilan tugagan so’zlarga xuddi shu tovush bilan boshlanadigan qo’shimchalar 

qo’shilganda, qo’sh undoshning biri yozilmaydi.  

91.Tutuq  belgisining  ishlatilishi.  Tutuq  belgisi  a’lo,  ra’no  kabi  so’zlarda  unlidan  keyin  kelib  uning  cho’ziqroq 

aytilishini ifodalaydi. San’at, in’om singari so’zlarda tutuq belgisi unlidan oldin qo’yiladi va unlini undoshdan ajratib 

talaffuz  etilishini  ifodalaydi.  Mo’jiza,  mo’tadil  kabi  so’zlarda  o’  unlisi  cho’ziq  talaffuz  qilinsa  ham,  tutuq  belgisi 

qo’yilmaydi.  

92.Qator undoshlarning talaffuzi va imlosi. Bir bo’g’inda yonma-yon ikki xil undosh kelgan so’zlar qator undoshli 

so’zlardir. So’z boshidagi qator undoshlar o’rtasiga yoki oldiga bir qisqa unli qo’shib talaffuz qilinsa ham, bu qisqa 

unli yozilmaydi. Go’sht, barg, do’st kabi so’z oxirida kelgan qo’sh indoshlardan biri talaffuzda tushib qolsa ham, 

yozuvda ifodalanadi. Paxta, nimcha, o’simlik so’zlarida ham yonma-yon kelgan ikki undosh bor, lekin bu undoshlar 

bir bo’g’inda bo’lmaganligi uchun qator kelgan undoshlar hisoblanmaydi.  

93.Bo’g’in. Bir havo zarbi bilan aytilgan tovush yoki tovushlar birikmasiga bo’g’in  deyiladi. Bo’g’in unli tovushlar 

asosida  hosil  bo’ladi.  Har  bir  bo’g’inda  bitta  unli  qatnashadi,  shuning  uchun  so’zda  nechta  unli  bo’lsa,  shuncha 

bo’g’in bo’ladi. So’zning asos va qo’shimchalarga ajralishi bilan bo’g’inlarga ajralishi teng emas: go’shtni, barg-ga 

so’zlarida  asos  va  qo’shimchalar  bilan  bo’g’inlar  teng  kelayotgan  bo’lsa,  go’sht-i,  bar-gi  so’zlarida  teng  emas. 

Bo’g’inlar ikki turli bo’ladi: ochiq bo’g’in va yopiq bo’g’in. Unli bilan tugagan bo’gin ochiq, undosh bilan tugagan 

bo’g’in esa yopiq bo’g’in hisoblanadi. Masalan: o-na, no-la so’zlaridagi har ikki bo’g’in ochiq, toshlar so’zidagi har 

ikki bo’g’in yopiq bo’g’indir.  

94..Bo’g’in  ko’chirish  qoidalari.  So’zlar  qatorga  sig’may  qolganda,  bo’g’in  ko’chirish  qoidalari  asosida  keyingi 

qatorga  olib  o’tiladi.  Birinchi  yoki  oxirgi  bo’g’in  bir  tovushdan  iborat  bo’lsa,  ular  yakka  holatda  qoldirilmaydi. 

Keyingi  qatorga  ibo-li,  uka-si,  ata-ma  tarzida  ko’chiriladi.  Sh,  ch,  ng  harflar  birikmalari  birgalikda  ko’chiriladi: 

peshona,  Chir-chiq,  ko’-ngil  kabi.  2005,  XXI  5-“B”  sinfi,  “Navro’z  – 2015”,  BMT  kabi  so’zlar  qatordan qatorga 

bo’lib ko’chirilmaydi.   

95.Urg’u  va  uning  turlari.  So’z  urg’usi.  So’z  bo’g’inlaridan  yoki  gapda  ishtirok  etayotgan  so’zlardan  birining 

boshqalariga  nisbatan  kuchliroq  talaffuz  qilinishiga  urg’u  deyiladi.  Urg’u  ikki  xil  bo’ladi:  1) so’z  urg’usi; 2)  gap 

urg’usi. So’z bo’g’inlaridan birining boshqalaridan kuchliroq talaffuz qilinishi so’z urg’usi deyiladi. Tilimizda so’z 

urg’usi  ko’pincha  so’zlarning  oxirgi  bo’g’iniga  tushadi.  So’zda  bo’g’inlar  ko’payishi  bilan  urg’u  ham  oxirgi 

bo’g’inga  ko’chib  boradi.  Yozuvda  urg’u  tushgan  bo’g’in  tepasiga  (‘)  belgisini  qo’yish  bilan  ifodalash  mumkin. 

Masalan: dalá, dalalár, dalalargá.  

102.Gap urg’usi. Gapda ishtirok etayotgan so’zlardan birining boshqalariga nisbatan kuchliroq talaffuz qilinishiga 

gap urg’usi yoki mantiqiy urg’u deyiladi. Masalan: Buvijonim so’zlarini kutaman.  





Download 1,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   45




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish