Ona tili ona tili, 5-sinf qoidalari

Farzona. Ziyoli ziyokorlar ziyosi. Nasriddin Rahmonov 

  

  

59.Qo’shma so’zlar imlosi. Qo’shma fe’l va qo’shma sonlar ajratib yoziladi. Qo’shma so’zlar yozilishiga ko’ra ikki 

xil bo’ladi: 1) qo’shib yoziladigan qo’shma so’zlar; 2) ajartib yoziladigan qo’shma so’zlar. Birinchi so’zi bir, har, 

hech olmoshlari bo’lgan qo’shma sonlar doimo ajratib yoziladi. Birpas, biroz kabi ayrim so’zlar bundan mustasno. 

Qo’shma so’zlarning katta qismi qo’shib yoziladi.  

60.Juft so’zlar va ularning imlosi. Ma’nosi bir-biriga yaqin yoki qarama-qarshi ma’noli ikki asosning qo’shiluvidan 

tashkil topgan so’zlarga juft so’zlar deyiladi. Juft so’zlar asoslari chiziqcha bilan ajratib yoziladi. Agar juft so’zlar -

u, -yu yuklamari bilan bog’lansa, birinchi so’zdan chiziqcha bilan ajratib yoziladi. Masalan: kecha-yu kunduz, past-

u baland, osh-u non.  

61.Takror  so’zlar  va  ularning  imlosi.  Bir  asosning  ikki  marta  takrorlanishidan  hosil  bo’lgan  so’zlarga  takroriy 

so’zlar deyiladi: gurs-gurs, tez-tez, uzun-uzun, katta-katta.  

_______________________________________________________________________________  

62.Tilshunoslik  va  uning  bo’limlari.  Til  o’z  ichki  tuzilishiga  ega.  Tilning  shu  ichki  tuzilishidan  qaysisini 

o’rganishga ko’ra tilshunoslik fani ham bir necha bo’limlarga bo’linadi. Tilning tovush tuzilishi fonetika bo’limida, 

harflar tizimi esa grafika bo’limida o’rganiladi. So’z va uning ma’nolari leksikologiya bo’limida, so’z turkumlari 

morfologiya  bo’limida,  gap  va  gapda  so’zlarning  bog’lanishi  sintaksis  bo’limida  o’rganiladi.  Shunday  qilib, 

tilshunoslik fonetika (grafika), leksikologiya, morfologiya va sintaksis bo’limlarining uzviy bog’liqligidan iboratdir.  

63.Fonetika  va  grafika.  Og’zaki  nuqtning  tovush  tizimini  o’rganadigan  tilshunoslik  bo’limi  fonetika,  yozma 

nuqtning harflar tizimini o’rganadigan tilshunoslik bo’limi esa grafika deyiladi. Fikrimizni boshqalarga tovushlar 

vositasida so’zlash va harflar vositasida yozish orqali bayon qilamiz. So’zlash va yozish orqali ma’lum fikr bayon 

qilishimiz nutq hisoblanadi. Nutq ikki yo’l bilan amalga oshiriladi. Tovushlar zanjiri asosida bayon qilingan nutq 

og’zaki nutq, harflar ketma-ketligi asosida bayon qilingan nutq esa yozma nutq sanaladi.  

64.Nutq tovushi va harf. Og’zaki nutqning eng kichik, boshqa mayda bo’lakka bo’linmaydigan qismi nutq tovushi 

deyiladi. Tovushning yozuvdagi ifodasiga harf deyiladi. Bir tovush bir harf bilan ham, ikki harf bilan ham ifodalanishi 

mumkin: v, a, d, o harflari bir tovushni ifodalasa, sh, ch, ng singarilarda ikki harf bir tovushni ifodalaydi. 65.Unli