Ona tili ona tili, 5-sinf qoidalari

- qira/inqira (ishonqira, oqarinqira), - sh/ish (qizish, oqarish), - q/iq/k/ik (tutaq, toliq, junjik, ko’nik), - 

la/ala  (quvla,  ishqala,  quvala,  savala,  siypala,  chayqala),  -  qi/g’i  (yulqi,  to’zg’i),  -  a  (bura,  quvna),  - 

gila/kila/qila/g’ila  (yugurgila,  titkila,  tepkila,  chopqila,  ezg’ila,  cho’zg’ila),  -  ga/ka/qa  (surga,  surka, 

chayqa). 

 

 

fe’lning vazifa shakllari qo’shimchalari: ravishdosh: - ib/b, - a/y, - gancha/kancha/qancha, - 

gudek/kudek  (o’qib,  sevinib,  yura-yura,  yig’lay-yig’lay,  yeb  qo’ygudek,  bitirib  yuborgudek, 

shoshgancha; 

- 

gach/kach, 

- 

guncha/kuncha 

(ko’rgach, 

tikkach, 

kelguncha), 

- 

gani/kani/qani/gali/kali/qali  (maslahatlashgani,  soz  etgali);  sifatdosh:  -  gan/kan/qan  (kelgan, 

kechikkan,  namiqqan),  -  ayotgan/yotgan  (chopayotgan,  o’qiyotgan),  -  adigan/ydigan,  -  ar/r/mas,  - 

guvchi/uvchi/vchi  (boradigan,  o’qiydigan,  oqar,  tanir,  so’nmas,  uyg’onguvchi,  boruvchi,  xohlovchi); 

harakat nomi: -(u)v, -moq, -mak, -maslik, -(i)sh 

 

 

 

Sintaktik shakl yasovchilar 

 

  Ot: Kelishik shakllari: Bosh: - Qaratqich: -ning Tushum: -ni Jo’nalish: -ga/ka/qa O’rin-payt: -

da  Chiqish: -dan 

 

  Egalik: Birlikda: I shaxs: -m/im; II shaxs: -ng/ing; III shaxs: -i/si; Ko’plikda: I shaxs: -miz/imiz; 

II shaxs: -ng/ingiz; III shaxs: -(lar)i  

 

  Fe’l: Shaxs-son: Birlikda: I shaxs: -man (yozaman); II sh: -san (yozasan), II sh: -di (yozadi) 

Ko’plikda: I shaxs: miz (yozamiz); II sh: -siz (yozasiz); III sh: -di (lar) yozadilar. 

 

Yana bir guruhlari: Birlikda: I shaxs: -m (yozdim); II sh: -ng (yozding); III sh: - (yozdi) 

 

Ko’plikda: I shaxs: -k (yozdik) II sh: -ngiz (yozdingiz); III sh: - (lar – yozdilar). 

 

---

Farzona. Ziyoli ziyokorlar ziyosi. Nasriddin Rahmonov 

  

  

Mayl: Xabar mayli: - ; Buyruq-istak mayli: -y/ay, -ylik/aylik, -ng/ing, -ngiz/inglar, -sin/sinnlar 

(yozay, to’qiy, yoz, yozing, yozgin, yozingiz, yozsin, yozsinlar; Shart mayli: -sa (yozsam, yozsang, 

yozsa); Maqsad mayli: -moqchi (yozmoqchi). 

 

Zamon qo’shimchlari: O’tgan zamon: -di, -b/ib, -gan/kan/qan + shaxs-son (yoki to’liqsiz fe’llar: 

edi, ekan, emish): bordim, boribman, borganman. Hozirgi zamon: -yap, -yotib, ayotir/yotir, -moqda 

+  shaxs-son:  kelyapman,  kelayotibman,  kelayotirman,  kelmoqdaman.  Kelasi  zamon:  -y,  -a/ar 

+ 

shaxs-son: o’qiyman, yozarman, yozaman. 

 

  Kesimlik shakllari: -man, -san, -miz, -siz, -dir; edi, ekan, emish, emas, bo’lmoq, sanalmoq, 

hisoblanmoq. 

 

 

 

 Ayrim istisnolar: Ravishdosh shakli -b/ib ayrim so’zlarda shakl sifatida saqlanib qolgan, ammo ma’no 

jihatdan yo’qolgan: 

 

  Ko’makchi fe’lli qo’shilmalaridagi yetakchi fe’lda: aytib yubordi 

 

  Shaxson-sonni olib zamonni ifodalaganda: yozibman, yozibsan, yozibdi 

 

  Qo’shma gap tarkibida murakkab ergash gaplarni bog’lasa: Bahor kelib, ta’tilga chiqaman.  

Sifatdoshning -gan, -ar kabi qo’shimchalari ham shaxs-son bilan qo’shilib kelsa, xuddi shu holatda 

qabul qilinadi: borganman, borarman (bunda ham shakl bor ma;no yo’q). 

 

 Ayrim ravishdoshlar tuslanish xususiyatiga ega, boshqalari esa bundan mustasno: boraman, boribman, 

o’qiyman, borgudeksan, sanabsan. lek: borgachman, borgunchaman, borganiman deb bo’lmaydi. 

 

---

Farzona. Ziyoli ziyokorlar ziyosi. Nasriddin Rahmonov