Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган



Download 1,51 Mb.
Pdf ko'rish
bet90/135
Sana28.02.2022
Hajmi1,51 Mb.
#475199
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   135
Bog'liq
Ozbek dialektologiyasi. Nigora Murodova (5)

 
Ички (хусусий) синонимлар 
Белги, нарса, ҳодиса, ҳаракат ўзбек адабий тилига маълум бўлмаган 
бирдан ортиқ диалектал лексик бирликларида ифодаланган синонимлар 
ички синонимлардир. Улар шеваларнинг ўз ичидаги синонимлар 
ҳисобланади. Ўзбек халқ шеваларида бирдан ортиқ диалектал сўз бир 
маънони ифодалайди ва бунда тўлиқ синонимлар ҳосил бўлади. Маъноси 
тамоман бир хил бўлган синонимларнинг катта бир қисми бир предмет
ҳодиса, белги ҳақидаги тушунча мазкур шевалар тарқалган жойлардаги 
аҳоли нутқида турлича номланиши натижасида юзага келади.
Белги, ҳаракат ифодаловчи лексемалардан ташкил топган синонимлар:
ҳубдърəм 
(жуда бўлмаса), 
сəнджəп, бошрɔғ 
(сийрак, кам) ; 
дулɔп,
дуржъ

ътърқън
(кўплик маъносида) ; 
дɔв, ъркът
- бақувват; 
ҳəпɔзъ 
тушмɔқ - йузмɔқ 
– сузмоқ; 
қундɔқлəдъ, орəдъ 
– йургаклади; 
дɔръғмə // 
торъқмə
- сиқилма; 
жъйнəдъ
- йиғиштирди, саранжом саришта қилди, 
буйғурмɔғ
– совқотмоқ; 
дəрқɔлмɔғ
- муҳтож бўлмоқ каби.
Синонимик қаторни ташкил этувчи сўзлардан қайси бири фаол 
қўлланилса, ўша сўз асосий луғавий бирлик ҳисобланади. Масалан: 
əнқɔв, 
сɔддə. əнқɔвдə
салбий томон кучлироқ бўлса
, сɔддəнинг
қўлланиш доираси 
кенгроқ.
əрръғ, қълтъръқ, нъмжɔн 
сўзларидан ўзбек адабий тилида арриқ сўзи 
бош сўз бўлиб ҳисобланади. Чунки у ҳам кишиларга, ҳам ҳайвонларга 
нисбатан қўлланади. Шевада қълтъръқ сўзи бош сўз бўлиб ҳисобланади, 
чунки қўлланиш доираси кенгроқ 
лəпəшəнг, сɔнсъз, лəттə кесмəс, пəндəвəқъ, бошəнг, шəлпəйгəн
. Бу 
синонимик қаторда биринчи икки синонимик сўз етакчи синоним 
ҳисобланади. Бошқалари шу сўзларнинг қўшимча синонимларидир.

Download 1,51 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   86   87   88   89   90   91   92   93   ...   135




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish