O 'z b e k is t o n r e s p u r L ik a s L o L iy va o 'r t a m a X s u s t a 'l I m V a z ir L ig I

Bilim larni muammoli bayon qilish.
B unday bayon qilishda o 'q itu v c h i 
o 'q u v c h ila rg a u yoki bu qoidalarni faqat gapirib berm aydi, balki o g 'z a k i fikr 
yu ritib , m uam m oni ham aytadi va uni hal qilish ja ray o n in i k o 'rsa ta d i.
2. 
Bayonning ayrim bosqich larida o'quvchilarni izlanishga ja l b etish.
B unda 
o 'q itu v c h i m uam m oni q o 'y a d i, o 'q u v m aterialini tush u n tirad i, lekin ana shu 
ja ra y o n d a o 'q u v ch ilarg a ulard an izlanish ja ra y o n ig a q o 'sh ilish n i va u yoki bu bilish 
vazifasini m ustaqil holda hal etishni talab qiladigan savollarni beradi.
3. 
T a ’limning tadqiqiy metodi.
O 'q u v c h ila r bilish m uam m osini anglab, o 'z la ri 
izlanish rejasini belgilaydilar, taxm in (gipoteza)ni tuzadilar, uni tekshirish y o 'lin i 
m uhokam a qiladilar. tajribalarni va dalillarni taqqoslaydilar, u m um lashtiradilar.
M uam m oli bayon qilish ja ra y o n id a izlanishni o 'q itu v c h i 
olib 
boradi. 
o 'q u v c h ila rg a ilmiy isbotlash b o 'y ic h a fikrlash nam unasini k o 'rsa ta d i, o 'q u v c h ila r 
faqat uning m ulohazasini ku zatad ilar, m u am m oni hal qilish g a q aratilg an qiziqishni 
o 'rg a n a d ila r. Shuningdek, u larning sh ax sid a qiziq u v ch an lik , o 'tk ir zehnlilik, 
m ustaqillik, o 'q is h g a qiziqish va ijodga intilish kabi fazilatlarni tarbiyalaydi. 
B o sh la n g 'ic h ta ’lim da m uam m oli v aziy a tn in g har xil turlari b o 'lish i m um kin. 
B o sh la n g 'ic h sinflar o 'q itu v c h ila ri b o lalard a qiziqish va qiziq u v ch an lik n i tarkib 
toptiradigan 
topishm oqlarni, 
zehnni 
o 'tk irla s h tira d ig a n
m asala 
v a
tegishli 
ju m b o q larn i k o 'p v aq tlard an b uyon q o 'lla y d ila r. B unday hollard a m uam m oli 
v a z iy a t to p ish m o q lar m azm u n in in g o 'z id a , sh u n in g d ek , b o lalard a savolni va shu 
sav o lg a ja v o b to p ish istagini v u ju d g a k eltirad ig an y o 's in d a tu zilg an m asalalard a 
beriladi. B unda b o la t o 'g 'r i ja v o b u chun o 'z id a g i b ilim lar y etarli ek an in i tushunadi. 
U m asalani hal qila o lishni, buning u chun n im a h aq id a gap borayotganini tasav v u r 
q ilish va fik rlash n in g to ‘g ‘ri y o 'n a lis h in i to p ish k erak lig in i his etadi. Z ehn va 
to pqirlikni o 'stira d ig a n to p ish m o q la r h am d a m asalalar bolalarni m antiqan to 'g 'r i
fikrlashga, o 'z la r i u chun tu sh u n arli daliliy m aterial y u zasid an fikr y u ritish n in g
qiziqarli tizim ini to p ish g a o 'rg a ta d i.
Ilm iy m u am m o shaxsdan m azk u r sohadagi n o m a ’Ium n arsalarn i y o ritish n i 
talab q ilad i. S h u n in g d ek , o 'z in in g hal q ilin ish i u ch u n fanda m a ’lum b o 'lm a g a n
a n ch ag in a y an g i b ilim larn in g o 'z la s h tirilish in i taq o zo etad i. A m aliy m uam m oni hal
118

---

qilish uchun am ald a kuch sarflanishi, oldingi bilim lar, k o ‘nikm a va m alakalar 
y an g itd an tash k il etilishi zarur. O 'q u v m uam m osida ob y ek tiv yan g iiik b o 'lm ay d i. 
O 'q itu v c h i o 'q u v c h ila r o ld ig a har qanday o 'q u v m uam m osini em as, balki faqat ular 
tushuna o ladigan va subyektiv m uam m o sifatid a qabul qilishi m um kin b o 'lg an
m uam m olarni q o 'y is h i kerak.