3
Kirish
O’zbekistonni rivojlangan mamlakatga
aylantirish maqsadida jadal
islohotlarni amalga oshirish bilan bir qatorda, ilm-fanni innovatsion g’oyalar
bilan rivojlantirish yo’lidan borilmoqda.
Taraqqiyotga erishish uchun raqamli bilimlar va zamonaviy axborot
texnologiyalarini egallash zarur va shart.
Bu esa chuqur matematik bilimga ega bo’lish, axborot texnologiyalarni
qo’llay olishni taqozo etadi. Yoshlarga matematika faniga qiziqishni kuchaytirish
yo’llaridan biri matematika fanidan oddiy va tushunarli tilda yozilgan darslik va
o’quv qo’llanmalarni yaratish muhim ahamiyat kasb etadi.
Shuni ta’kidlash lozimki, ba’zida oliy texnika o’quv yurtlarida ta’lim
olayotgan talabalar tomonidan “bizga “oliy matematika” fanini o’qitish
nimaga
kerak”-degan savol bo’ladi. Shuning uchun talabalarga oliy matematika fanida
o’qitiladigan har bir modul(bosh mavzu)da bu mavzu nima uchun o’qitilishi
kerakligi, ya’ni kelgusida o’rganiladigan mutaxassislik fanlarida uchraydigan
masalalarni matematik modeli va uning yechimi aynan shu mavzuda
o’rganiladigan bilimlarga keltirilishi sodda tushunarli
qilib yetkazish maqsadga
muvofiq.
Boshqacha qilib aytganda, talabalarga berilayotgan nazariy bilimlarni
amaliyotda qo’llanishiga ko’proq e’tibor berish zarur.
Oliy o’quv yurtlarida “oliy matematika” fanini an’anaviy usulda o’qitishda
dastlab tabiiy jarayonlar va amaliy masalalarni matematik modellarini,
to’g’rirog’i ularning miqdoriy ko’rinishidagi abstrak masalalarni yechish usullari
o’rgatiladi. Keyinroq esa mutaxassislik fanlarini o’qitishda
bu matematik
usullardan foydalaniladi. Shuning uchun ham hozirgi mavjud oliy matematikaga
oid adabiyotlarda asosan, dastlab nazariy bilimlarga ko’proq e’tibor berilib,
ba’zida kamdan kam hollardagina mavzu so’ngida bu bilimlarni amaliy
masalalarga tadbiqi to’g’risida qisqa ma’lumot berilgan.
Ushbu o’quv qo’llanmada, birinchi marta bosh mavzu boshida “bu mavzu
nimaga kerak”,- degan savolga javob tariqasida amaliy masalalarni matematik
modeli aynan shu mavzuda o’rganilayotgan
tenglama yoki teoremalarga
keltirilishi to’g’risida ma’lumotlar berilgan. So’ngra bu tenglamani yechish
usullari berilgan. Amaliy masalalarni yechish uchun ko’rsatmalar, talabalar
mustaqil yechib o’rganishlari uchun amaliy masalalar topshiriqlari berilgan va
namunaviy variant yechimi to’liq yechib ko’rsatilgan. Mavzu so’ngida esa
amaliy masalalarni EHM yordamida turli dasturlash
muhitlaridan foydalanib
yechish yo’llari ko’rsatilgan. Namunaviy variant misollarini Maple matematik
paketida yechib ko’rsatilgan.
Ushbu o’quv qo’llanma oliy texnika o’quv yurtlarida o’qitiladigan “oliy
matematika”ning chiziqli algebra bo’limini matematik modellar yordamida
o’qitishga bag’ishlangan. Bu texnika yo’nalishlarida tahsil olayotgan talabalar
uchun mo’ljallangan bo’lib, ularga kelgusida o’qitiladigan
mutaxassislik
4
fanlarini “sonli usullar va matematik modellar” yordamida o’rganish uchun ham
foydali bo’ladi.
Mazkur o’quv qo’llanma 5312000-“neft va gazni qayta ishlash sanoati
obyektlarini loyihalashtirish, qurish va ulardan foydalanish” ta’lim yo’nalishi
talabalari uchun “Matematika.matematika usullar va modellar” fanidan
tasdiqlangan Davlat ta’lim standartlariga muvofiq ishlab
chiqilgan fan dasturi
boyicha tayyorlangan.
Ushbu o’quv qo’llanmani hozirgi zamon axborot texnologiyalaridan
foydalanib o’rganish uchun, mualliflar tomonidan c++ dasturlash tilida maxsus
“oliy matematikaning chiziqli algebra va analitik geometriya bo’limlarini
mustaqil o’qitish” elektron dasturi yaratildi. Bu dastur joriy o’quv qo’llanmadagi
barcha mavzularni o’zida mujassamlashtirgan. Dasturdan talaba mustaqil
ravishda
berilgan
mavzular
boyicha
nazariy
ma’lumotlarni
o’qishi,
mavzulashtirilgan amaliy masalalarni yechib, olgan natijalarini dastur yordamida
tekshirib ko’rishi va dastur so’ngidagi test orqali o’quv qo’llanmada
o’zlashtirgan
bilimlarini
tekshirishlari
mumkin.
Daturni
ibragimovsuxrob@mail.ru
elektron pochtasidan olish mumkin.
O’quv qo’llanma oliy ta’limda o’qitishning kredit
modul tizimida tashkil
etilishida, xususan oliy matematikaga tegishli bo’lgan o’quv materiallarini
masofaviy o’qitish platformalariga joylashtirish va undan foydalanishda hamda
talabalar bilimini baholashda yordam beradi.
O’quv qo’llanma bu shaklda tayyorlangan dastlabki adabiyotlardan biri
bo’lib, kamchiliklardan holi bo’lmasligi mumkin.
Shuning uchun fikr va
mulohazalaringizni kutamiz.
