Qarashlarining qiyosiy tahlili

Mavzu: Platon ontologiyasining teistik jixatini
Timey dialogidagi goyalari asosida taxlil qili
Reja:


Kirish
1.Rene Dekarta falsafasi
2.Platonning falsafasi
3. D.Yumning falsafaga oid qarashlarining qiyosiy tahlil
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar


QARASHLARINING QIYOSIY TAHLILI.
Rene Dekarta falsafasi - qaysi ratsionalizmni paydo bo'ladi. Bu faylasufi ham katta matematigi sifatida tanilgan edi. Ko'pchilik o'ylaydi-marta Descartes yozgan o'sha fikr haqida o'z dalillarini asoslangan bo'lishi. "Falsafa asoslari", - uning eng mashhur traktatlar biri.Birinchidan, Dekart o'quv jarayonida aqli muhimligini isbotlab Aslida mashhur, g'oyalar tug'ildi nazariyasi, moddaning tuzilishi va ta'limotiga sifatlari uning rejimlarini rivojlangan. U, shuningdek, dualizm nazariyasi muallifi. Bu nazariyani ilgari, u idealistlari va moddiychilarning yarashtirish uchun so'radim.Dekart falsafasiquyidagicha fikr bilim va farovonligi asosi ekanligi, Dekart ilgari surdi: jahon juda ko'p hodisalar va tushunish mumkin emas narsalar, u hayot qiyinlashtiradi, lekin u oddiy va to'g'ri ko'rinadi, aslida haqida shubha ko'rsatish huquqini beradi. Bu biz shubha har doim va har qanday sharoitlarda mavjud, deb xulosa qilish mumkin. Shubha fikr mulki hisoblanadi - shubha mumkin kim, ega, deb o'ylayman uchun. Fikr , albatta, bor, va shuning uchun, fikrlash mavjudligi va bilim asosini faqat odam mumkin. Fikr - Shuning ishi. Bu biz bu fikr barcha ildiz bo'ladi, deb xulosa qilish mumkin.
Descartes'ın falsafasi o'rta modda ustiga satrga:- moddiy;- ma'naviy.
U, shuningdek, modda, ham turdagi xususiyatlarini ta'kidlaydi. material uchun - fikrlash - ma'naviy uchun diqqatga sazovor. Descartes'ın falsafa inson va ma'naviy va moddiy moddalar ekanligini aytadi. Amalda, bu u uchun boshqa mavjudotlardan ajralib turadi. Shunga asoslanib, dualizm g'oyasini, inson ya'ni, ikkilikni keladi. Aql yoki muhim: Dekart bu ildiz sababi nima savol, javob izlashga hech qanday ma'noga bildirmoqda. Va, har ikki faqat odam ulangan va dualist sifatida - ular faqat root sabab bo'lishi mumkin emas. U erda ular har doim bir xil bo'lishiga turli tomonlar bor. Ularning munosabatlari aniq.
bilim savollar so'rab, Descartes Asosiy e'tibor ustida ilmiy usuli. U bu usul matematika, fizika va boshqa fanlar ishlatiladigan deb, lekin u falsafa ishlatiladigan emas. Boshqa so'zlar bilan aytganda, u uni yordamida, albatta, yangi bir narsa kashf qilish mumkin, deb hisoblaydi. ilmiy usuli sifatida u soliq imtiyozlari foydalanish.
Descartes'ın falsafa tabiiy g'oyalar ta'limotini o'z ichiga oladi. butun nuqtasi biz o'quv jarayonida ba'zi ilm bor, deb, lekin oshkora va o'rganish yoki dalil kerak emas, deb bir necha bor. Ular chaqirdi o'zgarish bo'ladi. Bu tushunchalar o'zgarish yoki taxminlar bo'lishi mumkin. Misollar tushunchalar:- Xudo;
- jon;
- raqami.
taklif misollar:
- Bu mumkin emas, bir vaqtning o'zida bo'lishi bo'lishi va yo'q qilish;
- butun qismi nisbatan har doim katta bo'ladi;
- Hech narsa faqat hech narsa sodir bo'lishi mumkin.
Bu falsafa amaliy, mavhum emas, ilm tarafdori ekanligini unutmang. U inson tabiati yaxshilandi kerak, deb hisoblaydi.
Platonning falsafa, bir gapirish mumkin emas, qaysi haqida qisqacha, bu ilm-fan rivojiga ulkan hissa qo'shdi. Bu odam juda katta mutafakkir, balki talabalar bilim uchun orzu uyg'otmoq qodir o'qituvchi nafaqat edi. ustozidan farqli o'laroq, u ko'p yozilgan asarlar ortda qoldirgan. Ularning eng muhim:
- qonun;---Davlat;
- Gorgias;
- Parmelid;
- Feodon.
Uning ko'plab asarlari dialoglar shaklida yozilgan.
Platonning falsafasi
Yuqorida aytib o'tilganidek, u idealizmi asoschisi hisoblanadi. Uning idealistik ta'limot quyidagi g'oyalar:
- Bu dunyoni doimo o'zgarib turadi. U mavjud emas bir alohida moddalar sifatida;
- faqat, albatta, (aniq) g'oyalarini tanasiz mavjud bo'lishi mumkin;
- jahon - u sof g'oyalar aks ettirish, lekin hech narsa emas;
- sof g'oyalar haqiqiy, cheksiz, doimiy bo'lgan;
- Biz atrofida barcha mavjud narsalar original g'oyasi aks ettiradi - deb sof bo'ladi.
Aflotun triadasining ta'limotidan g'oyasini ilgari surdi. yagona, aqli, jon: unga ko'ra, mavjud barcha asosi uch moddalar asoslangan.
Bu holda bir butun hayot asosi hisoblanadi, u har qanday umumiy xususiyatlari bilan bog'liq bo'lishi mumkin emas. Yuragida, Platon falsafasi, u yagona barcha sof g'oyalar asos ekanligini aytadi. Bir narsa emas.
bitta bo'ldiki yodda boshlab. U faqat bir umumiy ajratilgan, lekin uning qarama-qarshi bo'lgan emas. Bu har bir narsani mohiyatini narsa, barcha hayot umumlashtirish hisoblanadi.
"- hech narsa, bir", shuningdek, "aql - jonli" jon, bu holatda, bu kabi tushunchalarni bog'lovchi mobil modda hisoblanadi. u ham, albatta, biz dunyodagi barcha narsalarni va hodisalarni bog'laydi. jon dunyoda va shaxs hisoblanadi. Bu, shuningdek, narsalarni bo'lishi mumkin. narsalar va jonzotlarning jon - jahon jon, bir parcha bo'lib. Ular abadiy, va er yuzida o'lim - bu shunchaki bir yangi qobiq qabul uchun bahona. jismoniy qobiq o'zgartirish kosmosning tabiiy qonunlar bilan belgilanadi.
bo'ladi, epistemoloji - Platonning falsafasi ko'pincha bilim nazariyasini tegadi. Aflotun sof g'oyalar butun moddiy dunyo ulardan bir aks ettirish, lekin hech narsa emas Shuning uchun bilim mavzusi bo'lishi kerak, deb ta'kidlaydi.
Plotin (qadimgi yunoncha Πλωτῖν; 204/205, Likopol, Misr, Rim imperiyasi - 270, Minturniy, Kampaniya) - qadimgi idealist faylasuf, neoplatonizm asoschisi. Aflotunning tabiat va kosmosdagi uchlikning mujassamlanishi haqidagi ta’limotini tizimlashtirgan. U Ilohiyni hamma tushunishdan ustun turadigan va har xil narsalarni emmanatsiya (“tashlab yuborish”) asosida yaratadigan tushunarsiz ibtidoiy mohiyat deb ta’rifladi. U qadimiy polietizmni Yagona g‘oyalari bilan sintez qilishga urindi. U metempsixoz
Uning tug‘ilgan joy haqida aniq ma’lumot mavjud bo‘lmay, Evnapiy uni Likonda tavallud topgan desa, Svida – Likopolda tug‘ilganligini ta’kidlaydi. Har holda uning Mil. Avv. 203-204-yillarda Misrda dunyoga kelganligi aniq. (Porferey 206-yil deb ta’kidlaydi). Porfereyning aytishicha, Plotin iskandariyaning ko‘plab professorlari ma’ro‘zalariga qatnagan va 38 yoshga to‘lgandagina o‘zi izlagan mutafakkir Ammoni Sakkas bilan uchrashishga muvofaq bo‘ladi. U 242-yilga qadar Ammonining shogirdi bo‘lib undan tahsil ko‘rgan,, ayni-yilda esa, imperator Gordianning qo‘shini tarkibida Eron falsafasini o‘rganish maqsadida Eronga jo‘nab ketadi. Ammo Gordian Misopotamiyada o‘ldirilgach, ekspeditsiya muvofaqqiyatsiz yakun topadi. Bu paytga kelib 40 yoshga to‘lgan Plotin Rimga yo‘l oladi. Bu yerda uo‘z maktabiga asos solib yuqori martabali davlat amaldorlari, hatto, imperator Galliyen va uning rafiqasi ishonchini qozonadi. Plotin ularga Aflotunning “davlat” asaridagi g‘oyalar asosida hayot kechiradigan Platonopolis shahriga asos solishni taklif qladi va buning uchun imperatordan rozilik ham olgan ehtimol, ammo, negadir imperator noma’lum sabablarga ko‘ra mazkur rad etadi, hamda shahar g‘oyasi shuning bilan barham topadi. Plotin 60 yoshga kirgan chog‘larda uning shogirdi Porferiyning nomi ham chiqib qolgandi, keyinchalik esa Porferey ustozidan juda ilhomlangan shogird uning avtobiografiyasini yozadi.
Keyinchalik Porferey ustozining asarlarini tizimlashtirrib, ularni har biri 9 bobdan iborat 6 kitobga ajratadi. Plotining asarlarini birlashtirishga xizmat qiladigan Enneada atamasi shundan kelib chiqqan. Aytishlaricha faylasufning og‘zaki ma’ro‘zalari sodda va ravon uslubda bayon qilingan bo‘lib, uning yozma asarlarini mutoala qilish birmuncha murakkabliklar tug‘diradi. Bu hol mutafakkir ko‘rish qobiliyatining nisbatan pastroq bo‘lganligi, hamda ayni sababga ko‘ra u qo‘lyozmalarini qayta ko‘zdan kechirmaganligi bilan izohlanadi. Bu esa turgan gapki, Porfereyning ishini birmuncha qiyinlashtirgan, ammo, shunga qaramay, u ustozining uslubini saqlab qolishga harakat qilgan va keyinchalik boshqalar bu matnlarni tahrir qilishda birmunchcha qiynalganlar. O‘z davrida Plotinga ko‘pchilik maslahat so‘rab murojaat qilganlar va u shu ma’noda o‘z zamonasida aksar kishilarning ma’naviy peshvosi bo‘lgan. Bundan tashqari uning sahovatpesha va mehribon bo‘lganlligi shuningdek, o‘z uyida yetim bolalargga g‘amxo‘rlik qilib tarbiya qilganligi bot-bot ta’kidlanadi. Uning ko‘plab do‘stlari bo‘lib, dushmanlari yo‘q edi, garchi zohid kishi bo‘lganligiga qarmay, axloqan yetuk va tabiatan yumshoq kishi sifatida nom qozongan. Ammo, Plotinning biroz asabiy kishi bo‘lganligi va bu ayniqsa, bu uning ma’ruzalarida ko‘proq ko‘zga tashlanib turganligi xususida ma’lumotlar mavjud. Plotinning sog‘lig‘i u qadar yaxshi bo‘lmay, Mil. Avv. 269-270-yillar chamasi Kampan’yedagi qishloq uyida vafot etadi.1
1 Copleston F. History of philosophy. Vol.1-9. - New York-London-Toronto-Sydney-Auckland, 2003.p.464-465. Ulkan Rim imperiyasining vujudga kelishi, kuchli xarbiy salohiyat va administrativ tuzilmaga egaligi, uning aholisining ongi, dunyoqarashidagi o‘zgarishlar bilan birga kechdi. Bu Rimga bo‘ysundirilgan davlatlarning siyosiy mustaqilligini yo‘qotgan, xalq ommasi qashshoqlanishi kuchaygan, boy kishilar qatlamining shakllangan davri edi. Mulkiy, ijtimoiy tengsizlik kuchayadi, yovuzlik, kulfat ijtimoiy hayotda hukmron bo‘la boradi, tabiiyki, bunday holatda kishilarni dinga bo‘lgan intilishi kuchayadi. Er.avv. asrda esa, aksincha, dinni “unutish” sodir bo‘la boshlaydi. Ilmga bo‘lgan intilish tobora yaqqolroq sezila boradi. Falsafadan xususiy fanlarning ajralib chiqish tendensiyasi kuchaya boradi. Matematika, astronomiya, mexanika, meditsina, filalogiya, ritorika, adabiy tanqidchilik, adabiyotshunoslik maxsus usullarni qo‘llaydigan, professional faoliyat yuritishni taqoza etadigan xususiy-ilmiy bilim sohalariga aylana boradi. Ilmiy kutubxonalar, qo‘lyozmalar, fondlari tashkil bo‘la boshlaydi. Nafaqat Afina balki Aleksandriya, Pergam, Rodos ham yirik ilmiy markazga aylanadi.
Ayni paytda, Sharqdan G‘arbga qarab diniy ta’limotlar tarqala boshlaydi. Bu ta’limotlar, ular bilan bog‘liq marosimlar mustahkamlanishi uchun qulay sharoitga ega bo‘la boradilar. Ular aralashib ham ketadilar. Rim imperatorlarining Sharq marosimlariga yomon ko‘z bilan qaramaganligi diniy ta’limotlar, aqidalarning o‘zaro ta’sir etishiga, bog‘lanishiga va sinkretik ko‘rinishdagi ta’limotlarning paydo bo‘lishiga olib keladi. Jamiyatda paydo bo‘lgan mana shunday ehtiyojga javoban, falsafa diniy va ba’zi xollarda, xatto, mistik mazmun va ko‘rinish kasb eta boradi.
Plotin bilan qiyoslanganda neoplatonizmni yakunlagan Prokl ham ijodkor sifatida emas, ko‘proq analitik, sistemaga soluvchi sifatida mashhur. Plotin o‘zidan deyarli yarim ming-yillik ilgarigi merosga murojaat qildi, uni tiklashga urindi. U ko‘proq mistik, teosofdir. Plotin Rim imperatori Gordian boshchiligidagi 244-yildagi muvafaqqiyatsiz yurishlarda ishtirok etgandan keyin Rimda joylashib, turli xil xalq, millat vakillari bo‘lgan, lekin dunyoqarashi yaqin kishilarni bir jamiyatga birlashtirdi. Plotin asarlarini Porfiriy sistemaga solgan. Xususan, u asarlarini har qaysisi 9 qismdan iborat 6 ta bo‘limga bo‘lgan. “Enneada” ya’ni “to‘qqizlik” nomi shundan kelib chiqqan. 15
Plotin falsafaning vazifasini borliqning oxirgi asosi bo‘lgan ilohiy borliqdan kelib chiqib, butun mavjudotni tushuntirishdan iborat, deb bilgan. Bu vazifa falsafiy emas, balki diniy mazmunga egadir. Uni hal etish vositasini falsafa va dialektikada ko‘rgan. Bu vazifa murakkab, uni faqat daholar hal eta olishi mumkin, oddiy odamlar ongiga uni yetkazish mumkindir deydi. “Ota-ona qoldirgan farzandlarni begona kishilar tarbiyalaganda o‘z ota-onalarini aniqlashi qiyin bo‘lganidek, borliqning asosidan qanchalik uzoq ketsa, odam uning mohiyatini tushunib yetishda shunchalik qiynaladi. Bu qiyinchiliklarni yengib o‘tish uchun inson ruhi, jonini xissiyotidan yuqori qo‘ya olishi kerak. Lekin shunday odamlar ham borki, ular aqliy mushohada (intelektual, intiutsiya) qobiliyatiga ega”1. Ana shular borliqning yagona asosi, birligini tushunib yetishadi va orqaga qaytib, uni oddiy xalqqa tushuntiradi.
Jon – o‘z holicha mavjud bo‘lmoqdir. U tana singari butundir. Jon tana garmoniyasi emas (pifagorchilar shunday deyishgan). Shuningdek, jon tana entelexiyasi ham emas (agar unday bo‘lganda, shakl haykal yashagan material –misga qanday munosabatda bo‘lsa, u ham tanaga shunday munosabatda bo‘lar edi). Shakl tana singari qismlarga bo‘linadi. Jon shakl emas. Barcha predmet, hodisalarda jon bor, jon ulardan mustaqil bo‘lgan boshlang‘ich ibtidodir. Olam go‘zaldir, u shakl bilan tanalar qo‘shilishi natijasidir. Ularni, ya’ni o‘z holicha mustaqil bo‘lgan narsalarni qo‘shadigan real kuch bo‘lishi kerak, u –dunyoviy jondir. Lekin jon go‘zallik bilan aynan bir narsa emas, jon butun dunyo uchun bitta, dunyoda esa go‘zallik bilan bir qatorda xunuklik ham mavjud. Ana shuning uchun ham go‘zallikni jonning prototipi deb tushunish kerak xolos.
Jonga shakl beradigan narsa–aql. Jon tanadan mustaqil, unga nisbatan birlamchi bo‘lgani singari, aql ham jonga nisatan birlamchi mohiyatdir. Aql o‘z-o‘zicha mavjud uning predikati, ya’ni asosiy xususiyati dunyoning birligidir. Agar predmetni muayyan borliq tarzida fikr qilmoqchi bo‘lsak, uni birlikdagi,