Нигинахон шермухамедова

Umumiy aloqadorlik tamoyili.
Rang-barang dunyoda har bir ob‘ekt ko‗p 
sonli xossalarga ega bo‗lib, ular boshqa ob‘ektlar bilan o‗zaro aloqa jarayonida 

---

359 
namoyon bo‗ladi. Boshqacha qilib aytganda, har qanday tuzilma boshqa tuzilmalar 
bilan aloqaga kirishish orqali namoyon bo‗ladi. SHunday qilib, har bir ob‘ekt 
o‗zga ob‘ektlar bilan qonuniy bog‗lanadi va bu ob‘ektlar bilan o‗zaro ta‘sirga 
kirishish jarayonida ishtirok etadi.
Aloqa. 
Falsafada aloqa deganda makon yo vaqtda bir-biridan muayyan 
masofada uzoqlikda joylashgan ikki yoki bir necha hodisa yoki ob‟ektning o„zaro 
aloqa jarayoni tushuniladi
. Ob‘ektlar diskretlik, shakllanganlik va nisbatan 
mustaqillikdan mahrum bo‗lgan joyda aloqalar mavjud bo‗lishi mumkinmi? O‗z-
o‗zidan ravshanki, shakllangan, nisbatan mustaqil narsalar mavjud bo‗lmagan 
joyda aloqa mavjudligini taxmin qilish ham mumkin emas. SHu sababli umumiy 
aloqa 
kategoriyasi 
«narsa», 
«uzluklilik», 
«uzluksizlik», 
«cheksizlik», 
«tuganmaslik» tushunchalari bilan tavsiflanadi. Hozirgi ilmiy bilimga tayanuvchi 
borliqning falsafiy talqini olamning universal yaxlitligini, dunyoning birligini 
ochib beradi. 
Dialektika kategoriyalari borliqning universal aloqalarini bilish 
shakli hisoblanadi.
Aloqalarning universalligi ularning tiplari va turlarining rang-barangligida 
namoyon bo‗ladi. Aloqalarni tasniflash turli asoslarga ko‗ra amalga oshiriladi. 
Xususan, bir tomonlama va o„zaro aloqalar, to„g„ri va egri aloqalar, bevosita va 
bilvosita aloqalar, ichki va tashqi 
aloqalar farqlanadi
. 
Hajm jihatidan aloqalar 
umumiy, alohida va xususiy bo„lishi mumkin. Mazmun jihatidan genetik, 
funksional, strukturaviy, energetik, moddiy, informatsion
va boshqa aloqalar 
farqlanadi. Aloqalarning butun rang-barangligi fanning qaysidir bir tarmog‗i 
doirasida tadqiq etilishi mumkin emas. Ularning muayyan turlari maxsus 
fanlarning predmeti hisoblanadi. Dialektika borliqning barcha jarayonlariga xos 
bo‗lgan umumiy, muhim, universal aloqalarni o‗rganadi. Fan borliqning universal 
qonunlarini tashkil etadigan 
ichki, zaruriy, muhim, barqaror, takrorlanuvchi 
aloqalarga alohida e‘tibor beradi. Umumiy aloqalar dialektika kategoriyalarida 
yoritiladi.