Нафас физиологияси. Нафас олиш ва чиқариш механизми. Қонда газлар транспорти. Тўқималарда газ алмашинуви. Нафаснинг бошқарилиши. Тематик режа

 
 
Нафаснинг бошқарилиши. 
 
Нафасни бошқарувчи механизмлар нафас системасининг турли 
қисмлари, ҳамда марказий нерв системасининг турли бўлимларида 
жойлашган тузилмалар иштирокида амалга оширилиб, организмнинг 
кислородга бўлган эҳтиёжини қондиришга қаратилган жараёндир.
Ўпка орқали нафас олишнинг асосий физиологик аҳамияти артериал 
қонда газларнинг оптимал миқдорини ушлаб туришга қаратилганлигидадир.
Ташқи нафаснинг бошқарилиши рефлектор йўллар билан амалга 
оширилиб, ўпка тўқимаси ва қон томирларнинг рефлексоген соҳаларида 
жойлашган махсус рецепторлар қўзғалиши ҳисобига амалга оширилади. 
Нафасни бошқарувчи марказий механизмлар орқа мия нерв элементларида, 
узунчоқ мияда ва МНТ нинг юқори қисмларида жойлашган.
Мия ўзагининг нафас нейронлари орқа мия мотонейронларига ва нафас 
мушакларига ритмик равишда сигналлар юбориб туради.
Нафас маркази. 
Узунчоқ миянинг нафас ритмини таъминловчи ҳусусий ядролари 
тўплами 
нафас маркази 
дейилади.
Нафас марказлари физиологик шароитда қондаги О
2
ва Н
+
лар 
концентрацияси 
ҳақидаги 
ахборотни 
периферик 
ва 
марказий 
хеморецепторлардан олади. Хеморецепторлардан келаётган афферент 
сигналлар нафас марказига келаётган бошқа афферент таъсирлар билан 
ҳамкорликда ишлайди, лекин охир оқибат нафаснинг гуморал бошқарилиши 
нейроген бошқарилишидан устунлик қилади. Масалан, инсон узоқ вақт 
каротид
артерияси
сенсор асаб 
толаси
каротид 
синуси
аорта 
равоғи
юрак 
Аортал 
таначалари
каротид 
таначалари
сенсор асаб 
толаси
Периферик хеморецепторларнинг жойлашуви

---

нафасни ихтиёрий ушлаб туролмайди, чунки бу пайтда гипоксия ва 
гиперкапния кучайиб кетади, натижада нафас олишга мажбур бўлади.
Нафас маркази иккита асосий функцияни бажаради:

биринчиси