Нафас физиологияси. Нафас олиш ва чиқариш механизми. Қонда газлар транспорти. Тўқималарда газ алмашинуви. Нафаснинг бошқарилиши. Тематик режа

---

Амалий дарс-1. 
Нафас физиологияси. Нафас олиш ва чиқариш механизми. Қонда газлар 
транспорти. Тўқималарда газ алмашинуви. Нафаснинг бошқарилиши. 
 
Тематик режа: 
1.
Нафас олиш механизми. 
2.
Нафас чиқариш механизми 
3.
Атмосфера, альвеоляр ва чиқарилаётган нафас ҳаволарининг таркиби. 
4.
Қонда газлар транспорти.
5.
Тўқималарда газ алмашинуви.
6.
Нафаснинг бошқарилиши. 
 
Нафас 
- организмнинг кислородни истеъмол килиши ва карбонат 
ангидридни чиқаришини таъминловчи жараёнлар йиғиндисидир. Нафас 
орқали О
2
атмосфера ҳавосидан организм ҳужайраларига етказиб берилади 
ва метаболизмнинг муҳим маҳсулоти бўлган СО
2
ни организмдан чиқаради.
Нафас қуйидаги жараёнларни ўз ичига олади:
1) ташқи нафас (ўпка вентиляцияси), 
2) ўпкада газлар алмашинуви (альвеолалардаги ҳаво ва кичик қон 
айланиш доираси капиллярлари ўртасида),
3) газларнинг қон орқали ташилиши, 
4) тўқималарда (катта қон айланиш доираси капиллярларидаги қон ва 
тўқима ҳужайралари ўртасида) газлар алмашинуви,
5) ички нафас (ҳужайралар митохондрияларидаги биологик 
оксидланиш).
Нафас мушаклари ва ўпка вентиляцияси (ҳаво алмашинуви) кўкрак 
қафаси ҳажмининг ритмик, бир меъёрда ўзгариши ҳисобига амалга 
оширилади. Кўкрак қафаси ҳажмининг ортиши нафас олиш- инспирация, 
кичрайиши эса – нафас чиқариш- экспирация дейилади. Бу ҳар иккала 
жараён 
нафас цикли
дейилади. Нафас олганда атмосфера ҳавоси нафас 
йўллари орқали ўпка альвеолаларига киради, нафас чиқарганда эса унинг бир 
қисми ташқарига чиқади. 
Кўкрак қафаси ҳажмининг ортиши нафас мушакларининг қисқаришига 
боғлиқ. Инспиратор мушаклар қисқарганда кўкрак қафаси катталашади. 
Экспиратор мушаклар қисқарганда эса кўкрак қафаси ҳажми кичраяди.