Maxsus muassasalarda bolalarni bog’lanngan nutqini o’stirish Mundarija

Tadqiqotning maqsadi - katta maktabgacha yoshdagi bolalarda nutq uyg'unligini qanday pedagogik sharoitlarda yanada samarali rivojlantirish mumkinligini aniqlash.
Ish davomida quyidagi vazifalar hal qilindi :
- katta maktabgacha yoshdagi bolalarning bog’langan monolog bayonotlarining xususiyatlarini o'rganish;
- katta maktabgacha yoshdagi bolalarda bog’langan hikoya nutqini rivojlantirishning pedagogik shartlarini aniqlash;
- katta maktabgacha yoshdagi bolalarda nutq uyg'unligini rivojlantirish bo'yicha ko'rsatmalar ishlab chiqish.
Amalga oshirilgan ishlarning nazariy asoslari , shaxsni rivojlantirishda faoliyat va muloqotning etakchi roli haqidagi qoidalar, L.S. asarlarida shakllantirilgan nutq faoliyati nazariyasi. Vygotskiy, S.L. Rubinshteyn, A.A. Leontiev, F.A tomonidan ishlab chiqilgan maktabgacha yoshdagi bolalarning nutqini rivojlantirish kontseptsiyasi. Soxin va O.S. Ushakova, bolalarda tilni umumlashtirish va til va nutq hodisalari haqida elementar xabardorlikni shakllantirishga asoslangan. Ona tilini o`qitish tizimida bog’langan nutqni shakllantirish tilning tovush tomoni, lug`at boyligi, tilning grammatik tuzilishining rivojlanishi bilan bog`liq holda yuzaga keladi, nutqning semantik komponenti ustida olib boriladigan ishlar alohida o`rin tutadi.
Bizning ishimiz uchun markaziy tushuncha zamonaviy ilmiy adabiyotlarda og'zaki muloqotning asosiy birligi sifatida qaraladigan "matn" tushunchasi edi. Matn tadqiqotchilari (I.R. Galperin, S.I. Gindin, L.P. Doblaev, T.M. Dridze, G.A. Zolotova, L.A. Kiselnv, G.V. Kolshanskiy, A.A. Leontiev, L. M. Loseva, N. S. Pospelov, E. A. Referovskaya, I. Fi. G. D. Chistyakov va boshqalar) matnning til yoki nutq tizimidagi o'rnini aniqlaydi, faqat ushbu birlikka xos bo'lgan tegishli matn kategoriyalarini ajratib ko'rsatadi. Matnning asosiy belgilari yaxlitlik va bog’langanlikdir.
Matnning eng muhim kategorik belgilaridan biri sifatida bog'lanish bir nechta omillarning o'zaro ta'siri bilan tavsiflanadi: matn mazmuni, uning ma'nosi, taqdimot mantig'i, til vositalarining maxsus tashkil etilishi; kommunikativ yo'nalish; kompozitsion tuzilish.
Tilshunoslik tadqiqotlari shuni ko'rsatadiki, bog’langan va bog’langan matn qurish boladan bir qator til ko'nikmalarini egallashni talab qiladi: mavzu va asosiy g'oyaga muvofiq bayonot qurish; matn tuzilishini kuzatish; gap va gap qismlarini har xil turdagi bog‘lanishlar va turli vositalar yordamida bog‘lash; tegishli leksik va grammatik vositalarni tanlang.
Psixologik va lingvistik adabiyotlarni tahlil qilish jarayonida olingan xulosalar, birinchi navbatda, bolalar tinch tabiatli hikoyalarda bog’langan taqdimotga o'tadilar (A.M. Leushina va boshqalar). Pedagogik tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, bog’langanlik birinchi navbatda hikoya va ifloslangan matnlarda shakllanadi (L.G. Shadrina va boshqalar).
Ilmiy-metodik adabiyotlarda maktabgacha yoshdagi bolalarning bog’langan nutqini rivojlantirishda turli xil usul va vositalarning roli to'g'risida qarama-qarshi fikrlar mavjud bo'lganligi sababli, biz 4 yoshdan 5 yoshgacha bo'lgan bolalar (20 yosh) ishtirokida qidiruv va eksperimental ishlarni olib borishni maqsadga muvofiq deb hisobladik. odamlar) ishtirok etdi.