Mavzu: zahiriddin muhammad boburning hayoti va adabiy merosi

Kimki birov qasdigʻa oʻtni yoqar, Charx ani ul oʻt uza oxir yoqar.
Ranju sitam tuxmini eksa birov, Urgʻusidur ham oni vaqti darov.
Ey naxush ul subhi saodat nasim, Nakhat anga bor esa davlat shamim.
Bahravar andin boʻlibon bogʻ-rogʻ,Dahr eliga boʻlsa muattar dimogʻ.
Qilsa jahon sahnini gulzorvash, Qolmasa ul gulshan aro xoru xas.
Dostondagi obrazlar orasida.Aql, Fuod, Nazar, Ishq, Husn, Himmat, Qomat, On, Xayol, Vafobonu, Gʻamza, Ishva, Qarashma kabilar ayniqsa muhim roʻl oʻynaydi. Nishotiy bu obrazlarning qiyofasi va faoliyatida tinchlik, osoyishtalik, obodonlik va farovonlik gʻoyalarini mujassamlashtiradi.Dostondagi ikkinchi guruh obrazlar esa Vahm, Raqib, Foruqa, Foxir, Shayx Zarq, Shohi Fasod kabilardan iborat boʻlib, ular zulm va zoʻravonlik, qahr-gʻazab namoyandalari sifatida gavdalanadi. Demak, ziyo va zulmat kuchlarini mujassamlashtirgan majoziy obrazlar oʻrtasidagi kurash dostondagi konflikt asosini tashkil etib, uning xarakterini belgilaydi.
Nishotiyning tasviricha, Aql Yunonda (Gretsiyada) podshoh boʻlib, zoʻr aqli, donishmandligi, shoirligi va axloqliligi bilan ajralib turar ekan. Uning adolatidan «Mulk ma’mur» va yaxshi ishlaridan «xalq masrur» boʻlgan ekan:
Ilm ila hikmat aro Luqmon edi, Fahm ila fikrat aro burhon edi.
Yetmagudek fahmi Falotun ango, Oʻzga edi rasm ila qonun ango.
Boʻlganidin zoti qabuli inom, Dahr eli otin der edi Aqli tom.
Ammo Aql, shuncha bilim va donish egasi boʻlishiga qaramay, bir daraja parishon xayol va beparvo ekan. U oʻzining vaziri Vahmi balo va ishongan maslahatchisi Murshidi Ilhon degan shayx kasofati tufayli ana shunday boʻlib qolgan ekan. Aql shunday kamchiliklari sababli qattiq jazolanadi. Bu esa uning oʻz vaziri Vahmning yolgʻon gaplariga ishonaverishining oqibati edi. Buning natijasida Aql notoʻgʻri tadbir-choralar koʻradi. Hatto u Vahmning chaqimchiligi va Shayxning boʻhtonlarini oʻylab oʻtirmay, Fuod, Nazar, Xayol va Nagʻmani asir olib, zindonga solish haqida buyruq beradi.
Fuodning ahvoli yomonlashib boradi. Hakimlar uning kasalini «ishq kasali» deb aytadilar. Aql esa yana oʻzining Vahmi balo singari maslahatchilarining gapiga kirib, Ishq oʻlkasiga qarshi jangga otlanadi va bir hamla bilan Ishq oʻlkasini bosib olmoqchi boʻladi. Ammo u Ishq oʻlkasining qudratini e’tiborga ham olib oʻtirmaydi. U oʻz kuchlariga ortiqcha baho beradi, magʻrurlanadi. SHoir aytganidek: