Mavzu: zahiriddin muhammad boburning hayoti va adabiy merosi

Zohid, menga bir shishada may, senga namozing,
Ming tavqini bir kosai mayga sota qoldim.
Uning e’tiqod bilan oʻqigan «namozi»dan «bir shisha may»ni avlo koʻradi va shariatning ming hukmi- tavqini «bir kosa mayga sota qoladi».Oshiq boshqalar nazdida- telba. Chunki yorining bir jilvasiga ikki jahonni hadya etib turibdi:
To telbaligim shuhrati olamni tutibdir,
Bir jilvasiga ikki jahondin oʻta qoldim.
Vahdat mayini piri mugʻon ilkidin ichtim,
Mansur kabi boshimi dorga tuta qoldim.
Aslida u soʻgʻlardan soʻgʻroqdir. Chunki u vahdat mayini faqat pirlar piridan ichgan. Bu hol unga boshini Mansur doriga dadil tutish imkonini bergan. Chunki uni bu dunyoga bogʻlaydigan gʻarazli iplar etmoqqa intiladi. Soʻnggi baytda gap aylanib, taqdirga keladi va mantiqiy yakunini topadi. Ya’ni hushi joyida boʻlmagan odamdan xafa boʻlish, uning qilmishlarini ayb sanash toʻgʻri emas, ishk deb atalmish koʻchadan oʻtgan yoʻlovchi borki, shunday qismatga mahkumdir:
Ayb aylamangiz, Mashrabi bexudni, yoronlar,
Naylayki, bu gʻurbat koʻchasidin oʻta qoldim.
Xulosa qilib aytganda, Mashrab she’riyati mazmun teranligidan tashqari badiiy jihatdan ham yetuk, murakkabdir. Shoir she’rlari vaznlarni qoʻllashdagi rang-barangligi, musiqaviyligi bilan ham ajralib turadi. U soʻzni gʻoyat nozik xis etadi, ohangni yaxshi ilgʻaydi, tashbih-majozlardan samarali foydalanadi. Mashrab she’riyati kishilar qalbidagi ezgu va oliyjanob tuygʻularni, haqqa , haqiqatga boʻlgan tashnaliklarni topib ifoda etgan she’riyatdir.
Shoir oʻz asarlarida oʻz tuygʻularini baland pardalarda tarannum qilgan. Mashrab she’rlari vazn, qofiya va radiflarning juda boy imkoniyatlaridan mahorat bilan foydalanish maktabi ham boʻla oladi.Otashqalb shoir va mutafakkir Bobarahim Mulla Vali oʻgʻli Mashrabning:
Ulugʻman deb, takabburpesha qilma mushtiparlarga,
Sarafrozi topay desang, davomat diygani tar tut.
Gar boshing arshga etushga sen oʻzingdin ketmagil,