Mavzu: XX asr oxiri XXI asr boshlarida globallashuv muommolari, harbiy va ekstrimistik xavf-xatarlarning

«Terror» atamasi
lotincha «terror»— dahshat
, qo‘rquv so‘zidan kelib 
chiqqan; 
umumiy ma‘noda u siyosiy muammolarni hamda ziddiyatlarni 
zo‗ravonlik yordamida hal etish metodini anglatadi. Bundan kelib chiqishicha,
terror — ommaviy va siyosiy maqsadlarga erishish uchun zo‗ravonlikdan 
hamda zo‗ravonlik qilish bilan taxdid solishdan muntazam foydalanishdir. Lekin 
bu terrorni uta umumlashtirib tushunishdir. Nisbatan tor ma‘noda terror deganda 
diktatorlik tipidagi davlat o‗z fuqarolari va siyosiy oppozitsiya ga nisbatan amalga 
oshiradigan zo‗ravonlik nazarda tutiladi (fashistlar Germaniyasi, Franko Nero 
davridagi Ispaniya, inochet davridagi Chili). Siyosiy hokimiyatdan tashqari, 
boshqa kuchlar xam terrordan siyosiy raqiblariga xamda axoliga qarshi 
foydalanishi mumkin. Kuchli siyosiy oppozitsiya xam davlat xokimiyati bilan 
oshkora ziddiyatga kirishganida xamda xokimiyati i qo‗lga olishga intilganida 
terrordan foydalanishi mumkin. Bu xolatda xam terror va terrorizm tushunchalari 
o‗rtasidagi chegara yo‗qoladi. 
Shunday qilib, «terror» dushmanni jismoniy zo‗ravonlik yo‗li bilan
qo‗rqitish, xatgo uni jismonan yo‗q qilish, demak
«Terrorizm» terror 
amaliyotidir.
Bu ikki tushunchani shu tarzda chegaralash maqbul bo‗lsa, u
xolda terrordan kelib chiqqan terrorizm aslo yangi xodisa bo‗lmay, bizgacha 
asrlar qa‘ridan yetib kelgan, deb xisoblash mumkin. O‗zbekiston Respublikasining 

---

Jinoyat kodeksida «terrorizm»ga quyidagicha ta‘rif berilgan: «Terrorizm — 
xalqaro munosabatlarni murakkablashtirish, davlatning suverenitetini, hududiy 
yaxlitligini buzish, xavfsizligiga putur yetkazish, urush va qurolli mojarolar 
chiqarish, ijtimoiy-siyosiy vaziyatni beqarorlashtirish, axolini qo‗rqitish
maqsadida davlat organiki, xalqaro tashkilotni, ularning mansabdor shaxslarini, 
jismoniy yoki yuridik shaxeni biron bir faoliyatini amalga oshirishgayoki
amalga oshirishdan tiyilishga majbur qilish uchun zo‗rlik, kuch ishlatish,
shaxs yoki mol-mulkka xavf tug‗diruvchi boshqa qilmishlar yoxud ularni 
ameshga oshirish taxdidi, shuningdek terrorchilik tash kilotining mavjud bo‗lishini,
ishlab turishini, moliyalashtirilishni ta‘minlashga, terrorchilik harakatlarini 
tayyorlash va sodir etishga, terrorchilik tashkilotlariga yoxud terrorchilik faoliyat 
ga ko‗maklashayotgan yoki bunday faoliyatda ishtirok etayotgan shaxslarga
bevosita yoki bilvosiga har qanday mablag-vositalar va resurslar berish yoki 
yig‗ishga, boshqa xizmatlar ko‗rsatishga qaratilgan faoliyat». 
«Falsafa» qomusiy lug‗atida esa bu hodisa: «Terrorizm, terrorchilik — 
zo‗rlik va jaholat mafkurasi; terror bilan amalga oshiriladigan siyosiy harakat. 
Terrorizm bir necha asrlar oldin shakllangan, geografik jihatdan barcha mintaqa va 
mamlakatlarda uchrashi mumkin bo‗lgan murakkab fenomendir»,— deb 
ta‘riflangan. 
«Milliy goya: targibot texnologiyalari va atamalar lugati»da: «Terrorizm 
(lotincha «terror» —qo‗rquv, dahshat) — ma‘lum yovuz maqsadlar yo‗lida, kuch
ishlatib, odamlarni jismoniy yo‗q qilishdan iborat bo‗lgan g‗oyaga asoslangan 
zo‗ravonlik usuli. Qo‗rqitish va dahshatga solish orqali o‗z hukmini o‗tkazishga 
urin i sh terrorchilikka xosdir»,— deb ta‘rif berilgan. 
Huquqshunos olim B.Tadjixanov esa terrorizmga o‗zining quyidagi ta‘rifini 
bergan:«Terrorizm — xalqaro munosabatlarni chigallashtirish, suverenitet va
hududiy yaxlitlikni buzish, davlatlarning xavfsizligiga raxna solish, urush va
qurolli 
to‗qnashuvlar 
keltirib 
chiqarish, 
ijtimoiy-siyosiy 
vaziyatni
beqarorlashtirish, aholini qo‗rqitish yoki qasos olish maqsadida jismoniy yoki
yuridik shaxslarni biror bir faoliyatini amalga oshirishga yoki amalga oshirishdan 
tiyilishga majburlash uchun qilmish ko‗rinishida yoki uni amalga oshirish
bilan qo‗rqitish tarzida osh kora sodir etiladi gan, shaxe ga yoki mulkka xavf 
tug‗diradigan harakat». Biz yuqoridagi ta‘riflarni inkor etmagan holda
O‗zbekiston Respublikasining 2000 yil dekabrda qabul qilingan, «Terrorizmga
qarshi kurash to‗g‗risida»gi qonunida terrorizmga berilgan quyidagi ta‘rifni 
birmuncha mukam mal deb hisoblaymiz. «Terrorizm — siyosiy, diniy, mafkuraviy 
va boshqa maqsadlarga erish ish uchun shaxsning hayoti, sogligiga xavf 
tugdiruvchi, mol-mulk va boshqa moddiy ob‘ektlarning yo‗q qilinishi
(shikastlantirilishi) xavfini keltirib chiqaruvchi hamda davlatni, xalqaro tash 

---

kilotni, jismoniy yoki yuridik shaxsni biron bir harakatlar sodir etishga yoki 
sodir 
etishdan 
tiyilishga 
majbur 
qilishga, 
xalqaro 
munosabatlarni 
murakkablashtirishga, davlatning suverenitetini, hududiy yaxlitligini buzish ga,
xavfsizligiga putur yetkazishga, qurolli mojarolar chiqarishni ko‗zlab 
ig‗vogarliklar qilishga, aholini qo‗rqitishga, ijtimoiy-siyosiy vaziyatni
beqarorlashtirishga qaratilgan, O‗zbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksida 
javobgarlik nazarda tutilgan zo‗rlik ishlatish bilan ko‗rqitish yoki boshqa
jinoiy qilmishlar».