Mavzu: XX asr oxiri XXI asr boshlarida globallashuv muommolari, harbiy va ekstrimistik xavf-xatarlarning

kstremistik guruh
— oldindan til biriktirib ekstremistik faoliyatni 
amalga oshirayotgan yoki uni sodir etishga suiqasd qilayotgan ikki yoki undan 
ortiq shaxs; 
e
kstremistik material
— ekstremistik faoliyatni amalga oshirishga 
oshkora da‘vat qiladigan yoxud shunday faoliyatni amalga oshirish zarurligini 
asoslab beradigan yoki oshkora oqlaydigan, tarqatish uchun mo‗ljallangan hujjat 
yoki har qanday vositadagi boshqa axborot; 
e
kstremistik tashkilot
— ekstremistik faoliyatni amalga oshirganligi 
tufayli o‗ziga nisbatan faoliyatini tugatish yoki taqiqlash to‗g‗risida sudning 
qonunda nazarda tutilgan asoslar bo‗yicha qonuniy kuchga kirgan qarori qabul 
qilingan tashkilot. 
Diniy ekstremizm
– jamiyat uchun an‘anaviy bo‗lgan diniy qad riyatlar
va aqidalarni rad etish, ularga zid g‗oyalarni aldov va zo‗rlik bilan targ‗ib 
qilishga asoslangan nazariya va amaliyotni anglatadi.
Ekstremistik qarashlarni barcha dinlarda, buddizm, xristianlik, islomdagi 
turli oqimlarda uchratish mumkin. Masalan, mutaxassislar katolik cherkovining
erkin fikr yurituvchi, hukmron feodal­katolik cherkovi aqidalarini rad etuvchi
kishilar – papa hokimiyati dushmanlarini ta‘qib qilish uchun XIII asrda tuzilgan 
va minglab odamlarning qurbon bo‗lishiga olib kelgan inkvizit­siya faoliyatini ham 
ekstremizmning o‗ziga xos ko‗rinishi sifatida baholaydilar. Ammo hozirda islom 
dini niqobi ostidagi diniy­siyosiy harakatlar a‘zolari tomonidan turli jinoyatlar 
sodir etilayotgani jamiyat xavfsizligiga jiddiy tahdid solmoqda. 
Shunday ekan terrorizm va ekstremizm tushunchalarining o‗ziga xos 
xususiyatlari yuzasidan quyidagilami tahliliy xulosa sifatida ilgari surish mumkin: 
Birinchidan, ekstremizm terroristik hatti-harakatni amalga oshiruvchi usul va 
vositalardan biri hisoblansada, undan farqli jihatlari hammavjud. 

---

Ikkinchidan, ekstremizm ijtimoiy xarakter kasb etadi. Unda induvidual maqsad- 
manfaatlar uchramaydi. Lekin har qanday terroristik harakat ham ijtimoiy
xarakter kasb eta olmaydi. 
Uchinchidan, ekstremistik hatti-harakat mavjud ijtimoiy - siyosiy tizimni,
amal qilayotgan ijtimoiy munosabatlarni, ma‘naviy-ahloqiy tizimni zo‗ravonlik
asosida o‗zgartirishga qaratilgan bo'ladi. 
Diniy ekstremizm kelib chiqishining birinchi va asosiy sababi bu – 
mutaassib fikr va qarashlarning paydo bo‗lishidir. Demak, mutaassiblik 
ekstremizm va terrorizmga zamin tayyorlaydi.
Aqidaparastlik
(arab. «aqida» – «ishonch», «biror narsani ikkinchisiga 
bog‗lash») muayyan sharoitda, biron­bir g‗oyaga qat‘iy ishonib, uni 
mutlaqlashtirish asosida shakllangan qoida va tartiblarni sharoit, holat, vaziyatni 
hisobga olmagan holda ko‗r­ko‗rona qo‗llash yoki shunga urinishni anglatadi. U 
muayyan qonun va qoidalar ta‘sir doirasini sun‘iy kengaytirishga urinishda yorqin 
namoyon bo‗ladi.
Mutaassiblik 
(arab. «chuqur ketish») o‗z fikr­mulohaza va dunyoqarashi
to‗g‗riligiga o‗ta qattiq ishonib, boshqa diniy e‘tiqodlarga murosasiz 
munosabatda bo‗lishni anglatadi. Mutaassiblik barcha davrlarda turli din va
yo‗nalishlar orasida keskin nizo va to‗qnashuvlar kelib chiqishiga sabab bo‗lgan.
Ayni paytda, dunyoviy va diniy bilimlarning sayozligi, sof diniy 
tushunchalarning asl mazmunini bilmaslik ham diniy mutaassiblik g‗oyalarining 
tarqalishiga sabab bo‗lishi mumkin. Bu jarayonning eng xatarli jihati dinni 
siyosiylashtirish vositasida hokimiyatga intilish, dindan odamlar orasiga nifoq 
solish, qo‗poruvchilik ishlarini amalga oshirish va g‗arazli manfaatlarni ro‗yobga 
chiqa­rishda foydalanishga urinishlarda namoyon bo‗lmoqda.