Mavzu: tarbiya jarayonining qonuniyati va prinsplari. Tarbiya metodlari va vazifalari

Tarbiyada o‘quvchilarning yosh va individual

xususiyatlarini hisobga olish qoidasi

Tarbiyaning mazmunini tashkil qiluvchi g ‘oyalar, talablar,

maqsad va vazifalar ichidan o ‘quvchilaming yosh va individual

xususiyatlariga muvofiq keladiganlarinigina tanlab olish juda

muhimdir. Boshqacha qilib aytganda, tarbiyachilar bola shaxsiyatiga monand yo‘l topishlari, uning shaxsini shakllantirish uchun kerakli sharoit yaratishlari lozim.

Insonning qobiliyati va shaxsiy xususiyatlarini, individual

xarakterini oila, muhit, turmush sharoiti oldindan belgilaydi.

0 ‘qituvchi bolalarni, ularning har birini tushunish mahoratiga

ega boMishi kerak. 0 ‘z o ‘quvchilarini bilish va ular bilgan narsalarni bilish, har biri alohida va hammasi birgalikda bilishi mumkin boMgan narsalarni bilish o ‘qituvchi uchun zarur shartlardan biridir.

Tajribali o‘qituvchilar o ‘quvchilami kuzatadilar, ularni har

tomonlama o ‘rganadilar, o‘quvchini boshqalardan ajratadigan

sifatlarni izlab topadilar va u boshqalarga qanday naf keltirishi mumkinligini aniqlaydiiar.

Tarbiyaning mazmuni, shakli va metodlari bolalar yoshi va

saviyasiga qarab turli sinfda turlicha boMadi. Masalan, boshlang‘ich taMimning asosiy vazifasi o ‘quvchilarda o‘qish, chizish, hisoblash malakalarini shakllantirish bilan birga ularning ongi, qalbiga tabiatni muhofaza qilish, yaxshilik, adolat, halollik, mehribonlik kabi tuyg‘ulaming oddiy qonun-qoidalari singdiriladi. Buning uchun ularni tez-tez tabiat qo‘yniga olib chiqish, ularning o'zlari kuzatishlar

olib borishlari uchun imkoniyatlar yaratish lozim.

Yuqori sinflarda esa shaxsning rivojlanishi va shakllanishi,

uning ijtimoiy o ‘zligini anglashga boMgan istagi, qiziqishi va

qobiliyatini ta ’minlash uchun shart-sharoitlar yaratiladi, kasbga

y o‘naltirishga e ’tibor beriladi. 0 ‘quvchilar jamoasi ayrim

shaxslardan iborat. Shuning uchun har bir bolaning o ‘ziga alohida pedagogik ta ’sir ko‘rsatilishi kerak. Buning uchun pedagog bolaning qanday oilada tarbiyalanganligi, u tarbiyalangan muhit ta ’sirini, tengdoshlari, o ‘rtoqlari va kattalar qanday ta ’sir ko‘rsatayotganlarini, uning ijobiy va salbiy odatlarini, nimalarga qiziqishini hamda qobiliyatini yaxshi bilishi kerak. Har bir bolaning o ‘zigagina xos boMgan xususiyatlarini aniq bilmay turib bolaga rejali ravishda, maqsadga muvofiq tarzda ta ’sir ko‘rsatish mumkin emas.

Pedagogning bu qoidaga amal qilishi o ‘quvchilarning tushunishiga, ulaming his-tuyg‘ularini, tashvishlarini jiddiy qabul qilish va qadrlashga, ijobiy insoniy fazilatlarni tarbiyalashga yordam beradi. 0 ‘quvchilar ham o ‘z o'rnida o ‘zlarini inson sifatida anglaydilar va o ‘qituvchilarga hurmat bilan qaraydilar. Pedagog tarbiya jarayonida bolalarning ijodkorligiga, ziyrakligiga, mustaqilligiga, bilish va ijtimoiy faolligiga keng yo‘l berishi kerak. Bolalar jamoasiga singdirilgan muomala xarakteri har bir o ‘quvchiga haqiqiy insoniy tabiatni rivojlantirishga yordam berishi lozim.

Bu qoidani amalga oshirish bolalar faoliyatini mazmuni va

shakllarini ularning yoshiga, hayotiy tajribasiga va imkoniyatlariga muvofiqlashtirishni talab qiladi. 0 ‘qituvchi o'z o ‘quvchilarida insoniy fazilatlarni tarbiyalash jarayonida ularning har biriga xos ravishda muomala qilish yo‘lini topishi lozim.