Matematika oqíTÍw metodikasí

 
QARAMA-QARSÍ BAǴDARDAǴÍ HÁREKETKE 
BAYLANÍSLÍ MÁSELELER 
 
 
Másele. Nargiza oqıytuǵın mektep olardıń úyinen oń tárepte, 
Nargizanıń apası Naǵıymanıń oqıytuǵın liсeyi bolsa úyden shep 
tárepte. Apa-sińlili bir waqıtta úyden shıqtı hám qarama-qarsı 
baǵdarda biri mektepke, ekinshisi liсeyge jol aldı. Nargizanıń júriw 
tezligi 50 m/min, Naǵıymaniki bolsa 60 m/min. 5 minuttan soń olar 
arasındaǵı aralıq neshe metr boladı? 
Sheshiw. 
I usıl 
1)Nargiza 5 minutta qansha jol júrdi? 
50m/min ∙ 5min = 250m. 
2)Naǵıyma 5 minutta qansha jol júredi?
357

---

60m/min ∙ 5min = 300m. 
3)5 minuttan soń olar arasındaǵı aralıq neshe metr boladı? 
250m + 300m = 550m. Juwap: 550metr. 
II usıl. 
1)1 minutta Nargiza hám Naǵıyma bir-birinen neshe metr 
uzaqlasadı?
50m + 60m = 110m. 
2)5 minutta apa-sińliler bir-birinen neshe metr uzaqlasadı? 
110m ∙ 5 = 550m. Juwap: 550 m. 
Qarama-qarsı baǵdardaǵı hárekette denelerdiń bir-birinen 
uzaqlasıw tezligi olar tezlikleriniń qosındısına teń. 
Samarqandtan eki mashina bir waqıtta qarama-qarsı baǵdarda 
jolǵa shıqtı. Biriniń tezligi-60 km/saat. Ekinshisiniki-70 km/saat. 3 
saattan soń olar arasındaǵı aralıq neshe kilometr boladı? 
Tashkentten eki avtomobil bir waqıtta qarama-qarsı baǵdarda 
jolǵa shıqtı. Biriniń tezligi 55 km/saat. 4 saattan keyin olar 
arasındaǵı aralıq 480 km boldı. Ekinshisiniń tezligin tabıń. 
Buxaradan eki velosipedshi bir waqıtta qarama-qarsı tárepke 
jolǵa shıqtı. Biriniń tezligi 12 km/saat, ekinshisiniki 15 km/saat. 
Neshe saattan soń olar arasındaǵı aralıq 54 km boladı? 
 
ORTASHA TEZLIKTI ESAPLAWǴA BAYLANÍSLÍ 
MÁSELELER 
 
Másele. Avtomobil Tashkentten Samarqandqa 5 saatta jetip 
keldi. Tashkentten Samarqantqa 330km. Avtomobildiń tezligin 
tabıń. 
Sheshiw: Avtomobil 1 saatta neshe kilometr jol júredi? 
330 : 5 = 66 (km). 
Juwap: Avtomobildiń tezligi 66km/saat. Bul ortasha tezlik bolıp 
esaplanadı. Mashina Tashkentten Samarqandqa shekem bolǵan 
aralıqtıń barlıǵın birdey ózgermes 66km/saat tezlik penen basıp óte 
almaydı: ol bir waqıtları áste, bir waqıtları tez júredi, svetoforlar 
aldında toqtawı múmkin.