Ma’ruza №1 Yengil atletika sport turining fiziologik tasnifi reja yugurishning ta’rifi

Nafas organlarining funksiyasini o’zgarishi
.
Yugurishda nafasning o’zga-
rishi o’tiladigan masofaga qarab turlicha bo’ladi. Shuni aytish kerakki, 
yuguruvchilarda o’pkaning tiriklik sig’imi 5,5 
l
dan 5,8 
l
gacha bo’lib, yuqori 
malakali yuguruvchilarda 6 
l
gacha boradi. 
Qisqa masofalarga yugurishda o’pka ventilyatsiyasi birinchi daqiqalarda 60-
80 
l/daq 
ni tashkil etadi. O’rta masofalarga yugurishda o’pka ventilyatsiyasi 140-
160 
l/daq 
ga yetadi, nafas olish soni uzoq masofalarda daqiqasiga 40-60 marta, 
o’pka ventilyatsiyasi 160-180 
l/daq
ni tashkil etadi. Qisqa masofalarga yugurishda 
kislorodga talab 12-20 
l
atrofida bo’lib, uning 5-10% ni yugurish vaqtida 
o’zlashtiriladi. O’rta masofalarga yugurishda kislorodga talab 30-50 
l
bo’lib, uning 
10-40% i yugurish davomida o’zlashtiriladi (5-jadval). 
Haddan tashqari uzoq masofalarga, masalan, marafoncha yugurishda 
kislorodga talab 500 
l
bo’lib, uning deyarli hammasi yugurish paytida 
o’zlashtiriladi. 
Kislorod qarzi qisqa masofalarga yugurishda 15 
l
ga, o’rta masofalarga 
yugurishda 20 
l
ga, uzoq masofalarga yugurishda 10-15 
l
ga va haddan tashqari 
uzoq masofalarga yugurishda 5 
l
gacha boradi. 
5-jadval 
Yugurish tezligi va o’tiladigan masofaga qarab kislorod o’zlashtirilishi va 
kislorod qarzi miqdorining o’zgarishi (Ye.Razumovskiy bo’yicha) 
Masofa, 
m 
O’rtacha 
tezlik, 
m/sek
Kislorodga 
talab, 
l 
Kislorod o'zlash-
tirilishi, 
% 
Kislorod qarzi, 
% 

---

200 
300 
400 
400 
400 
8,9 
8,0 
8,0 
8,34 
8,89 
11,6 
13,9 
16,6 
19,0 
23,5 
1.
2 10.3 
2.
0 14.4 
3.
0 18.0 
3. 0 15.8 
3. 0 12.7 
10.4 89.7
11.9 35.6 
13.6 86.0 
16.0 84.2 
20.5 87.3