Ma’ruza №1 Yengil atletika sport turining fiziologik tasnifi reja yugurishning ta’rifi

Har xil masofalarga yugurish eritrotsitlar, leykotsitlar soni va gemoglobin 
miqdorining o’zgarishi (Yu.M. Sigankova bo’yicha) 
Masofa 
1 
mm
qondagi 
eritrotsidlar 
Gemoglobin 
miqdori 
1
mm
qondagi 
leykotsitlar 
Qisqa 
Urta 
Uzoq 
Haddan tashqari uzoq 
4 760 000 
4 980 000 
4 890 000 
4 860 000 
88 
92 
89 
83 
9 340 
9 340 
10 000 
22 000 
O’rta va uzoq masofalarni o’tishda qon tarkibidagi sut kislotasining miqdori 
200-250 
mg%
gacha boradi. Bu jarayon qonning pH ini pasayishiga, qon 
reaksiyasining kislotali tomonga siljishiga olib keladi. Sprinterchilarda va o’rta 
masofaga yuguruvchilarda qonning ishqor rezervi pasayadi. 
Haddan tashqari uzoq masofalarni o’tishda, masalan marafon yugu-rishida 
qon tarkibida qonning normadagiga nisbatan ancha kamayishi, ya’ni 40-60 
mg%
gacha pasayish kuzatiladi, normada 80-120 
mg%
. 
Yuqori haroratli sharoitlarda yugurish bilan shug’ullanish qonning fizikaviy 
va kimyoviy xossalari, ya’ni uning yopishqoqligi solishtirma og’ir-ligini ortishiga, 
qonning quyuqlashishini yuzaga keltiradi, qon ivishi tezlashadi. 
Qon aylanish organlari funksiyasining o’zgarishi. 
Yugurish bilan 
shug’illanish qon aylanish organlari – yurak va tomirlar ishining takomil-lashishida 
muhim rol o’ynaydi. Ayniqsa uzoq va haddan tashqari uzoq masofalarga 
yuguruvchi jismoniy yaxshi chiniqqan shahslarning tinch holatida yurakning bir 
daqiqadagi qisqarish soni 50 martagacha, o’rta masofalarga yuguruvchilarda 56 
martagacha, qisqa masofalarda yuguruv-chilarda esa 63 martagacha bo’lishi 
aniqlangan. Haddan tashqari uzoq masofalarga yuguruvchi ayrim sportchilarda 
yurakning bir daqiqadagi qisqarish soni 32-36 marta bo’lishi kuzatilgan. 
Yugurish bilan shug’ullanish natijasida yurakning vaqt birligidagi qisqarish 
sonining kamayishi yurak muskulining rivojlanishi, uning hajmining ortishi, 

---

qonning sistolik hajmini ko’payishi bilan bog’liq bo’ladi. Uzoq masofaga 
yuguruvchilar – stayerlarda yurakning hajmi o’rtacha hisobda 970 
sm
ni, o’rta 
masofalarda yuguruvchilarda 1002 
sm
ni tashkil etadi. Qonning sistolik hajmi 70-
80 
ml
ga teng bo’ladi. 
O’rta va uzoq masofalarga yugurishda qonning sistolik hajmi 160-190 
ml
gacha, qisqa masofalarga yugurishda esa 150-170 
ml
gacha ortadi. 
Yuguruvchilarda arteriya qon bosimi marraga yetgandan keyin 160-200 
mm.s.u
ga 
teng bo’ladi. Uzoq va haddan tashqari uzoq masofalarga yugurishda diastolik 
bosim ko’pincha pasayadi.