Маъруз бошқариш тизимига кириш режа: 1

Termorezistorlar (Qarshilik termometrlari).
Metal o’tkazgichlarning elektr o’tkazishiga nibatan qarshilik xususiyatlari ko’rsatuvchi kattalik qarshilik orqali belgilanadi (R):

Bu yerda c – o’zgarmas koeffitdent, materialga bog’liq va qarshilk o’lchamlariga bog’liq kattalik; _{ } – qarshilikning harorat koeffitsenti; e – natural logarifm asosi.
Harorat o’zgarishining qarshilik o’zgarishiga nisbati:
_{ } (A)

bu yerda T₀ – boshlang’ich harorat, T_n – ko’tarilgan harorat;

Formula (A) soddalashtirib quyidagi ko’rinishda yozish mumkin [C].

Tenglamani R₀ bilan boshlang’ich (T₀) haroratga nisbati yechsak:

Bu tenglama yordamida R₀ va _{ } – foydalanib o’zgargan haroratda qarshilik qiymatini topishimiz mumkin. Qarshilikni (R) bu o’zgarishini foydalanib ko’prik (most) sxemasida qo’llab, haroratni o’lchash mumkin.


Yarim o’tkazgichli termorezistorlar.

Yarim o’tkazgichli termorezistorlar asosan marganets, nikel, kobalt, germaniy va kremniy kabi metall oksidlarining aralshmalridan tayyorlanadi. Bu datchiklar o’lchamlari kichik va nominal qarshiliklari katta bo’lib, ularning haroratga nisbatan o’zgaruvchi koeffitsentlar yuqori (-6_{ }10² 1/_{ }). Lekin b koeffitsent manfiy, shu sababli harorat ko’tarilsa datchik qarshiligi kamayadi va aksincha harorat kamaysa qarshiligi ko’payadi. Yarim o’tkazgichli qarshilikning birdan-bir kamchilgi uning xarakteristikasi nochiziqlik. Bu datchikda yuqori va quyi chegaralarda xatolik ko’payib ketadi.

Yarim o’tkazgichli termorezistorlar xarakteristikasi asosan uning qarshiligi va absolyut harorat T bog’liq:
_{ } (9.2)
bu yerda A – termorezistor tayyorlangan xom-ashyoga bog’liq bo’lgan koeffitsent; B – yarim o’tkazgich fizik holatidan kelib chiqadigan o’zgarmas koeffitsent; e – natural logarifm asosi.
Umuman termorezistor sezgirligi, uning qarshiligini o’zgarish nisbatiga (_{ }) va harorat o’zgarishi nisbati orqali aniqlash mumkin:
_{ } (9.3)
Agar _{ }0 , u holda
_{ } (9.4)
Yarim o’tkazgichli termorezistor sezgirligi (9.2) differentsiallab topish mumkin:
_{ } (9.5)

Tenglama (9.5) ko’rinib turibdiki termorezistor sezgirligi nochiziq xarakterga ega, bu bilan yarim o’tkazgichli termorezistor nochiziqligi yana bir bor isbotlandi.