Маъруз бошқариш тизимига кириш режа: 1

Ko’prik o’chash sxemasi
Ko’prik o’lchash sxemasi, to’rtta resistor deb ataluvchi aktiv qarshilik R₁, R₂, R₃ va R₄ iborat bo’lib, ular to’rtburchak АБВГ shaklida ulangan. Ko’prikdagi rezistorlar R_{1 } R₄ ko’prik yelkasi yoki ko’prik shoxi deb ataladi. Ko’prik yelkalarini АБ, (БВ, ВГ, ГА) harflar bilan belgilash mumkin, natijada АВ va БГ diagonallar hosil bo’ladi. БГ diagonalga o’lchovchi qurilma va R_пр ulanadi. Diagonal АВ – manba (батарея) va R_E ichki qarshilikka teng bo’lgan qarshilik ulanadi. Agar ko’prik qarshiliklari teng bo’lsa Б va Г nuqtalardagi kuchlanishlar (потенциаллар) teng bo’ladi va qurilma БГ diagonaldan tok oqmaydi, ya’ni I_пр=0. Bu holatni ko’prik muvozanat holat yoki balanslashgan deyiladi, bu holat qarshiliklar (R_i) tanlash orqali hosil bo’ladi. Ko’prikning bu muvozanat holatini Kirxgof qonuni bilan quyidagicha yozish mumkin:
_{ } (6.1)
bundan _{ } (6.2)
_{ } (6.3)

Tenglma (6.2) va (6.3) nisbati
_{ } (6.4)
RASM 6-3. Ko’prik o’lchsh sxemasi K_лим 25б рис 2.2
Muvozanat ko’prik diagonalida I_пр=0 bo’lganligi sababli I₁=I₂, I₃=I₄ bundan (6.4) quyidagicha yozish mumkin :
_{ }
Yoki
_{ } (6.5)
Bu tengligidan aytishimiz mumkin, ko’prikning qarama-qarsh qarshiliklarni ko’paytmasi tengligi ko’prik muvozanatini bildiradi.
Ko’prik o’lchash sxemasi yordamida noma’lum qarshilik (R_x) o’lchash mumkin, buning uchun R_x qarshilikni biror yelkaga (АГ) R₂ – qarshilik o’rniga ulash kerak. Boshqa uch qarshilik (R₁, R₃, R₄) ma’lumligidan R_x=R₁*R₄/R₃. Ko’prikni qarshiliklar R₁, R₃, R₄ larning birortasini o’zgartirib, yoki R₁ /R₃ nisbatni o’zgartirib muvozanat holga keltirish mumkin.
O’lchash tizimlarida muvozanat ko’priklar bilan birga muvozanatga kelmaydigan, oddiy ko’priklar ham ishlatiladi. Bu oddiy ko’priklarda noma’lum qarshilik, ya’ni qiymatini toppish kerak bo’lgan qarshilik, diagonal I_пр nolga keltirish yo’li bilan emas, balki R_x = _{ } funksiyasi orqali topiladi.

6.3-rasm.

Bunday oddiy ko’prik sxemalarda diagonaldagi tokni o’lchashga galvonometr emas, milli ampermetr qo’llaniladi. Bu mostda most qarshiliklari o’zgartirilmaydi, shu sababli bu o’lchash sxema ancha soda bo’lib hozirgi kunda ko’p o’lchash sxemalarida qo’llaniladi.