Sinusoidal tok zanjirida aktiv qarshilik, induktivlik va kondensator

Sinusoidal tok zanjirida aktiv qarshilik, induktivlik va kondensator
Elektr zanjirida aktiv qarshilik. Aktiv qarshilikli elektr zanjiri (11.8-rasm, a) bo‘ylab i=I_m sin  t, (_I=0) tok o‘tayotgan bo‘lsa, Om qonuniga binoan kuchlanish
u= iR=RI_m sin t,
yoki (11.12)
u=U_m sin t,
bu erda U_m=RI_m .
Vektor diagrammasida tok va kuchlanishning komplekslari berilgan. =0 bo‘lgani uchun va ga teng bo‘ladi (11.8-rasm, b).
11.8-rasm, v da tok, kuchlanish va quvvat oniy qiymatlarining grafigi berilgan.
. (11.13)

11.8 – rasm.
Sinusoidal tok zanjirida induktivlik. Ixtiyoriy cho‘lg‘am (g‘altak) induktivlik L va aktiv qarshilik R dan iborat. Sxemada g‘altakni ketma –ket ulangan induktivlik L bilan aktiv qarshilik R sifatida ifodalash mumkin. Tahlil uchun induktivlikni o‘zini ajratib olamiz.
11.9-rasm, a da induktivlik bo‘ylab, i=I_msint, _I=0 tok o‘tayotgan bo‘lsin, u holatda g‘altakda o‘zinduksiya EYUK si vujudga keladi.
, (11.14)
u =- e_L ekanligi ma’lum, u holda (11.14) ni:
, (11.15)
bunda LI_m=U_m zanjirdagi kuchlanishning amplituda qiymati; L- induktiv g‘altakning reaktiv qarshilig yoki induktiv qarshilik deb atalib, X_L bilan belgilanadi. O‘lchov birligi Om,
. (11.16)

11.9 – rasm.
Induktivlikdagi kuchlanish tokdan 90⁰ ilgari yuradi =_u-_i=90-0=90⁰, EYUK 90⁰ orqada qoladi. U holda bo‘ladi. 11.9-rasm, b da va kattaliklarning vektor diagrammasi ko‘rsatilgan. ,u,r oniy qiymatlarning grafigi 7.9-rasm, v da ko‘rsatilgan.
Oniy quvvat quyidagicha ifodalanadi:
(11.17)
bu qiymat yo tok, yo kuchlanish noldan o‘tganda noldan o‘tadi. R>0 bo‘lganda manbadan olingan energiya magnit maydon energiyasini hosil qilish uchun sarflanadi. R<0 bo‘lganda, magnit maydon energiyasi yana manbaga qaytarilib beriladi.
Sinusoidal tok zanjirida kondensator. Agar 11.10-rasm, a dagi zanjirga u=U_msint, _u=0 kuchlanish berilsa, q=Su=CU_msint kondensator davriy ravishda zaryadlana boshlaydi. Buning natijasida kondensatordan zaryadlanish toki o‘ta boshlaydi.
,(4.18)
, (11.19)
bu erda - sig‘im qarshiligi, u chastotaga teskari proporsional.
. (11.20)
(11.20) dagi munosabat shuni ko‘rsatadiki kondensatordan o‘tayotgan tok kuchlanishdan 90⁰ ilgari yuradi. 11.10-rasm, b da tok va kuchlanishning vektorlari tasvirlangan. 11.10-rasm, v da oniy qiymatlar u, i, r larning grafiklari berilgan. Oniy quvvat
. (11.21)
Yuqorida ko‘rilganlardan shunday xulosa qilish mumkinki, aktiv qarshilikda tok va kuchlanish bir xil fazada bo‘ladiInduktivlikda kuchlanish tokdan 90⁰ ilgari yuradi. Kondensatorda kuchlanish tokdan 90⁰ orqada qoladi.

11.10 – rasm