Маъруз бошқариш тизимига кириш режа: 1

Емкостли datchiklar
Емкостной datchiklarning vazifasi o’lchanayotgan kattalikni sig’im qarshiligi ko’rinishiga keltirishdir.
Ikkita tok o’tkazuvchi plastinkani bir-biriga qarama-qarshi l-masofaga qo’yibmanbaga (батарея) ulasak, plastinkalar bir xil kattalikdagi zaryadga ega bo’ladi, bittasi plyus boshqasi minus zaryadli bo’ladi. Agar manbani o’chirib plastinkalrni vakuumga joylashtirsak, plastinkalardagi zaryadlar uzoq vaqt saqlanadi, bu hodisa kondensator deb ataladi. Agar ikki plastina orasiga musbat zaryadli testli plastinka tushirsak, unga (f) elektr kuchi ta’sir ko’rsatadi.
Kondensator d – zaryad ko’rsatkichi va plastinkalr orasidagi kuchlanish (V) orqali ifodalanadi:
_{ } (6-A)

Rasm 34. Современний датчик 6-6.

O’zgarmas qiymat С kondensator sig’imi deb ataladi. Sig’im faqat elektr ko’rsatkichlar (d va V) orqali ifodalanadi. Plastina o’lchovlari va ikki plastina orasidagi masofa, hamda plastina orasidagi muhit ko’rsatkichlari orqali ifodalash mumkin. Sig’im SI tizimida Farad bilan o’lchanadi.

1 Farad = 1 Kulon/Volt (Ф = Кл/В).
Kondensator elektron sxemasi ulansa uni kompleks qarshilik sifatida ifodalsh mumkin:

bu yerda j=_{ }, i – sinusoidal tok chastotasi w.

Formuladan ko’rinib turibdiki kompleks qarshilik, chastota ko’payishi bilan kamayadi. Bu ( ) tenglama kondensatorning Om qonuni deyiladi, manfiy ishora esa kuchlanishi (V) tikdan 90_{ } orqada qolinishini bildiradi.
Kondensator – ko’p ishlatiladigan elektrik element hisoblanadi, ko’p datchiklarda, masofani, yuzani, hajmni, bosimni, kuch hisoblashda ishlatiladi.
Kondensator plastinkalari orasidagi masofa d (rasm 6-4.) kondensator plastinalari o’lchamidan kichik bo’lsa, plastina orasidagi elektr maydon bir turli bo’ladi, ya’ni plastina ta’siri kuch chiziqlari (f) parallel va tekis bo’ladi. Yuqorida aytilganidek kondensator sig’imini C=d/V formula orqali hisoblash mumkin, lekin sig’imni hisoblashning yana bir formulasi mavjud:
_{ } ( 6-A₂)
Bu formula yordamida sig’im datchiklarini loyihalsh vaqtida qo’llash mumkin, bu formulada plastina yuzasi, d – plastina orasidagi masofa, _{ } plastinkalar orasidagi muhit dielektik koeffitsenti. Formuladan ko’rinib turibdiki A va d – o’lchamlari o’zgartirib kerakli sig’imli kondensator tayyorlash mumkin. Agar kondensator silindrik ko’rinishda bo’lsa (rasm 6-A₃)

RASM 6-A₃. (Современний датчик 3-5, A va B).
Uni quyidagi formula orqali hisoblash mumkin:
_{ } (6-…)