М у н д а р и ж а. Кариш

I.I. Босқон улоқтиришга ихтисослашаётган аёллар ва эркакларнинг модел тавсифи.

Анатомик жиҳатдан аёллар организми улоқтириш-нинг бошқа турларига нисбатан босқон улоқтиришга яхшироқ мослашган, чунки гавданинг узунлиги (оёқларга нисбатан) айланма ҳаракатлар вақтида мувозанатни сақлашга ёрдам беради, оёқ кафтининг кичкиналиги 4 марта бурил-гандан сўнг айлана ичида қолиш вазифасини осонлаштиради.

Эркаклар ва аёлларда суст ва тезкор мушак толаларининг нисбати бир хил, бу бошқа кўрсаткичлар бир хил бўлганида, тезлик имкониятлари тенг эканлигидан дарак беради. Аёллар елка сатҳи ва гавдаси мушакларининг эркин кучи эркакларнинг худди шу мушак гуруҳлари кучининг 40-70% ини ташкил этади, оёқ мушаклари кучи эса кўпинча эркакларникидан ортиқ бўлади. Бу анча муҳим, чунки босқон улоқтиришда оёқ мушакларининг кучи спорт ютуқларига эришишда ҳал қилувчи омил бўла олади.
Босқон улоқтирувчи аёлнинг замонавий “портрет”ини умумлаштириб таҳлил қилиш қуйидагиларни кўрсатди:
- уларнинг ярмидан кўпи учун босқон улоқтириш – улар 6-7 йил давомида шуғулланиб келаётган ягона спорт тури;
- босқон улоқтиришда бошланғич ихтисослашув босқичлари ва чуқурлаштирилган машғулотлардаги ўртача ўсиш 4-5 м ни, спорт такомиллашуви босқичида эса 2-3 м ни ташкил этади.
Ҳозирги замон спорт фанининг вазифаларидан бири ҳар хил малакали спортчилар билан ишлашда ижобий педагогик тажрибани тадқиқ этиш ва умумлаштиришдан иборат. Тренерлар, одатда, кўп йиллик машғулотлар босқичларига татбиқан жисмоний ривожланиш ва махсус тайёргарликнинг асосланган кўрсаткичларига эҳтиёж сеза-дилар. Юқорида баён этилган кўрсаткичлар динамикасининг таҳлили ҳозирги пайтда босқон улоқтирувчи аёллар махсус жисмоний тайёргарлигининг кўрсаткичларини ҳисоблаб чиқариш имконини беради.
Тадқиқот натижалари 1- ва 2-жадвалда кўрсатилган.
Тананинг жами ўлчамлари жадвалини босқон улоқ-тирувчи эркаклар устида ўтказилган тадқиқотларга мувофиқ спорт натижаси билан энг мустаҳкам алоқадорликда бўлган кўрсаткичлар ташкил этади.


1-жадвал