М у н д а р и ж а. Кариш

2.3. Мусобақалашув даврлари

Мусобақалашув даврларининг ҳафталик циклида асо-сий тайёргарлик воситаларини қўллаш тўғрисида мамлакат-нинг таниқли тренер ва спортчилари билан ўтказилган савол-жавоб натижаларидан маҳлум бўлдики, мусобақа даврида енгиллаштирилган ҳамда стандарт босқонларни улоқти-ришга алоҳида аҳамият бериш зарур, махсус жисмоний сифатлар даражасини ошириш билан боғлиқ масалалар эса ўзаро алоқадор усулга хос машқлар ёрдамида, биргаликда таҳсир кўрсатиш воситалари – қадоқтошлар ва оғирликлар улоқтиришни қўллаш ёрдамида ҳал этилиши керак.

Мусобақаларда иштирок этиш, етакчи босқон улоқти-рувчи спортчи аёлларнинг машғулот режими билан тани-шиш энг кучли босқон улоқтирувчиларнинг тайёргарлик воситаларини қўллашларида айрим қонуниятлар мавжудли-гини намойиш этди. Мусобақа даврида вариатив усулга катта эҳтибор бериш лозим, бу усулга кўра енгиллаштирилган босқонларни улоқтириш бутун улоқтириш фаолияти ҳаж-мининг 80-85% ини ташкил этади, стандарт босқонлар билан ишлаш эса 15-20% атрофида бўлади. Буларга, биринчи навбатда, қуйидагилар киради:
1. Босқон билан машқ дарслари миқдорини барқа-рорлаштириш.
2. Мусобақа даврида тайёргарликнинг бошқа восита-лари билан бир қаторда штанга билан бажариладиган машқлардан ҳам фойдаланиш; бунда машқлар муайян мушак гуруҳларини ривожлантириш мақсадида танлана-диган бўлди.
3. Мусобақа даврида босқон улоқтирувчи аёлларни тайёрлашнинг қўшимча воситалари сифатида ядро ва тош-ларни улоқтириш, босқон билан бурилишлар, сакрашлар ва улар билан боғлиқ машқлар, старт ва тезланишларни қўллаш.
Босқон ва ёрдамчи снарядларни улоқтириш вақтида (16 кг ли қадоқтошни битта бурилиш билан, оғирликни икки бурилиш билан) мушаклар фаоллигини солиштириш кўрсатилган махсус машқларни қўллаш самарадорлигидан далолат берди. Қадоқтош ва оғирликни улоқтиришда босқон улоқтиришга қараганда мушаклар фаоллигининг яна ҳам аниқ кучайиши юз беради, айниқса, якуний кучланишни бажариш вақтида. Бу қадоқтош ва оғирликни улоқтириш энг аввало якуний кучланиш қувватини ошириш учун яхши машқлантириш воситаси бўлиб хизмат қилиши мумкин эканлигини кўрсатади.
Шундай қилиб, босқон улоқтирувчи аёлларни тайёр-лашда тузилишига кўра асосий ҳаракатга ўхшаш бўлган, бир вақтнинг ўзида ҳам жисмоний, ҳам техник тайёрлик масалаларини ҳал қиладиган улоқтирувчи хусусиятли машқ-лар энг кўп самара беради. Бевосита мусобақалар олдидан стандарт вазнли босқон улоқтириш машқларини киритиш зарур, чунки енгил снаряднинг муваққат тузилиши қолдирган излар сақланиб қолади.
Мусобақа давридаги ҳафталик циклларда воситаларни танлаш, уларнинг ҳажми ва тақсимлаш усулияти, биринчи навбатда, қуйидаги кўрсаткичларга ҳам боғлиқ бўлади:
1. Спортчи аввалги мавсумда ва жорий мавсумнинг тайёргарлик даврида бажарган асосий воситалар ҳажми.
2. Мусобақа даврининг бошида тезлик-куч ва куч тайёргарлигининг назорат синовлари натижалари.
3. Мусобақа даври бошида босқон улоқтириш техни-касини баҳолаш ва унинг алоҳида элементларини бажаришга қўйилган баҳолар.
4. Мусобақа даври бошида босқон улоқтиришдаги спорт натижалари.
5. Мавсумдаги мусобақалар миқдори.
6. Спортчининг саломатлиги ҳолати.
Улоқтирувчи аёлларнинг малакаси қанчалик юқори бўлса, уларда асосий ҳамда ёрдамчи машқ орасидаги алоқа-дорлик шунчалик мустаҳкам бўлади, унинг даражаси эса, ўз навбатида, шуғулланиш стажи ва, афтидан, тайёргарлик даврида спортчилар қўллайдиган машқлар миқдорига тўғридан-тўғри боғлиқдир.
Мусобақа даврида юқори малакали босқон улоқти-рувчи аёлларнинг қадоқтош ва оғирликларни улоқтириш машқларидан катта ҳажмда фойдаланишлари жисмоний ва техник тайёргарликнинг “жуфтли” таркибий қисмлари яқин-лашувига ёрдам беради, бу босқон улоқтириш вақтида якуний кучланиш қувватининг ошишида яққол кўзга ташланди.
Биргаликда таҳсир кўрсатувчи асосий ва ёрдамчи машқлар – қадоқтош ва оғирликларни улоқтиришни қўллаш ҳажми мусобақа даврида ўртача 2500 марта атрофида; босқон улоқтириш ҳажми – 1300-1500 марта, штанга билан бажари-ладиган машқлар ҳажми 350-400 тонна атрофида ўзгариб туради.
Тайёргарлик ва мусобақа даврида асосий машғулот воситалари ҳажми орасидаги нисбат қуйидагича бўлиши керак: куч тайёргарлигида – 1,5:1; махсус тайёргарликда – 1:2; ёрдамчи снарядларни улоқтиришда – 2:1.