M. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov

APC + APS = 100% 
yoki 
1. 
Uy xo‘jaliklari tasarrufidagi daromadlarining o‘sgan qismini yo 
iste’mol qiladi, yoki jamg‘arish Iste’moldagi o‘zgarishlarning shu 
o‘zgarishni keltirib chiqargan tasarrufidagi daromad o‘zgarishdagi 
ulushi iste’molga chegaralangan moyillik deyiladi.
46
Δ C 
MPC = --------------- 100 
Δ Yd 
Bu yerda: MPC (marginal propensity to consume) – iste’molga 
chegaralangan moyillik. Yuqorida keltirilgan 4-jadval ma’lumotlariga 
ko‘ra ixtiyordagi daromad 410 sh.b.dan 430 sh.b.kacha oshgan 
holatda MPSni hisoblaymiz. 
Δ 
C =420 - 405 =15; 
Δ Yd =430 - 410 = 20; MPC = (15/20) 
100=75%; 
Bu shuni bildiradiki, daromad 100 % ga (yoki bir birlikka) 
o‘zgarganda iste’mol 75 % (yoki 0,75)ga o‘zgaradi. Jamg‘arishdagi 
o‘zgarishning ixtiyordagi daromad o‘zgarishdagi ulushi jamg‘arishga 
chegaralangan moyillik deyiladi. 
Δ S 
MPS = -----------100 
Δ Yd 
Bu yerda: MPS (marginal propensity to saving) – jamg‘arishga 
o‘rtacha moyillik.Yuqorida keltirilgan misolda: 
Δ Yd 
= 
430 - 410 = 20 
Δ 
S = 10 - 5 = 5 
MPS = (5/20) 100 = 25%; 
Shunday qilib, iste’molga chegaralangan moyillik 0,75 ni tashkil 
etgan bo‘lsa, jamg‘armaga chegaralangan moyillik 0,25 ni tashkil 
etadi. Daromadning o‘sgan qismi yoki iste’molga, yoki jamg‘armaga 
sarflanadi. Shu sababga ko‘ra iste’mol va jamg‘arishga o‘rtacha 

---

81 
moyillik ko‘rsatkichlari yig‘indisi 100%ga yoki koeffitsient 
ko‘rinishida 1ga teng bo‘ladi. 
MPC + MPS =100% 
yoki 1. 
MPC va MPS ancha barqaror ko‘rsatkichlar bo‘lib, juda sekin 
o‘zgarishga uchraydilar.
6.3.
 
Investitsiyalarning mohiyati, grafigi va funksiyasi 
YaIMning ikkinchi komponenti bo‘lgan investitsiyalarga to‘xtalib 
o‘tamiz. 
Investitsiyalar yoki kapital qo‘yilmalar – bu, hali buyumlash-
magan, lekin ishlab chiqarish vositalariga qo‘yilgan kapitaldir. 
O‘zining moliyaviy shakliga ko‘ra, ular foyda olish maqsadida xo‘jalik 
faoliyatiga qo‘yilgan aktivlar hisoblansa, iqtisodiy mohiyatiga ko‘ra 
investitsiyalar yangi korxonalar qurish, uzoq muddat xizmat 
ko‘rsatuvchi mashina va asbob-uskunalarni yakuniy sotib olishga 
hamda shu bilan bog‘liq bo‘lgan aylanma kapitalning o‘zgarishiga ketgan 
xarajatlardir. Shuningdek investitsiyalar tarkibiga uy-joy qurilishiga 
ketgan xarajatlar ham kiritiladi. 
Investitsiyalarni turli guruhlash mumkin. Makroiqtisodiy tahlilda 
eng ko‘p duch kelinadigan guruhlashda investitsiyalar investitsiyalash 
obyektiga ko‘ra uch turga bo‘linadi. 
1.
Ishlab chiqarish investitsiyalari; 
2.
Tovar-moddiy zaxiralariga investitsiya; 
3.
Uy-joy qurilishiga investitsiya. 
Makroiqtisodiy tahlilda investitsiyalar dinamikasini belgilovchi omil 
sifatida real foiz stavkasi qaraladi.
47
Real foiz stavkasi ortishi bilan 
investitsiyalar hajmi kamayishini kuzatishimiz mumkin. Chunki 
investorlar uchun qarz bahosi ortib, ular ko‘rsatadigan foyda normasini 
pasaytirib qo‘yadi. 
Avtonom investitsiyalarning grafigi investitsiyalar hajmi foiz 
stavkasi dinamikasiga teskari proporsional tarzda o‘zgarishini ko‘rsatadi. 
Avtonom investitsiya funksiyasi quyidagi ko‘rinishga ega: