M sh. Nurm atova, sh. T. Hasanova rasm, buyumlar yasash ya tasviriy faoliyat

XIII в о в .
PEDAGOGIK KOLLEJLARDA TASVIM Y FAOLIYATGA
0 ‘RGATISH M ETODIKASIDAN DARS BERISH
Bolalami tasviriy faoliyatga chuqur 
0
‘rgatish tarbiyachilaming rasm, 
loy, ap p lik atsiy a b o ‘y ich a tay y o rg arlig ig a q o g ‘ozda q a la m va 
b o ‘yoqni ishlata bilish, q o g‘o zd a n siluet qirqish, loydan h a r xil 
shak l, p la stilin d a n h a r xil sh ak l yasashga b o g ‘liq. T arb iy ach i 
predm etning shaklini, tuzilishini ko‘ra ohshi kerak, predm etni bo ‘vash 
uchun b o ‘yoq tanlay bihshi ham da bolalam i tasviriy faoliyat metodikasi 
bilan tanishtirishni bilishi lozim. B unday tayyorgarlikni tarbiyachilar 
birinchi navbatda pedagogika kollejida oladilar. 
Pedagogika kolleji 
talabalariga birinchi b o ‘lib qalam bilan rasm chizdiriladi. Bu m ashqlar 
rasm chizish vaqtida q o ‘lning harakatini mustahkamlaydi. Ular to ‘g‘ri, 
oval, aylana, shtrix c h iziq larn i chizadilar. Q alam bilan ishlash 
texnikasini o ‘rganish u c h u n , talab alar dekorativ naqsh grafikasini 
o ‘rganadilar. Bu m ashqlar pedagogika kollejlaridagi devoriy gazetalar 
va bolalar bog‘chasidagi bezak ishlariga h a m yordam beradi. X uddi 
shu b o ‘lim da rang bilan, b o ‘yoq va guash bilan ishlash k o ‘rsatilgan. 
D astur dekorativ — xalq am aliy s a n ’ati bilan tanishtiradi. Talabalar 
birinchi bolalar ijodi bilan tanishadilar, shuning uch u n o ‘zlarining 
rasm larida bolalar qanday uddalasa, shunday chizadilar. Keyin xuddi 
rassom lar chizganidek qilib, rang va soya berib chizadilar.
Loy bilan ishlash darslarida haykaltaroshlik va uning turlari bilan 
tanishadilar. Qalam, k o ‘mir, tush bilan rasm chizgandan so‘ng, ular 
b o ‘yoqlar bilan ishlaydilar. N aturaga qarab, sabzavot, meva, idish- 
tovoqlam ing rasm larini chizadilar. Keyin 2—3 ta predm etdan iborat 
natyurmort chizadilar. Ularda rangni sezishga o ‘iganadilar, tomoshabinga 
qanday ta ’sir qilishini ko ‘radilar. Rasm chizish nihoyasida peyzaj, 
illustratsiya va ertaklarga dekoratsiyalar chizadilar. Ular dum aloq relyef, 
katta va kichik shakldagi haykaltaroshhk bilan tanishadilar. Ular loydan
176

---

idishlar yasaydilar. Stek bilan ishlashni, 
loy bilan ishlash texnik 
malakalarini o ‘rganadilar. 
Bu m alakalami o ‘zlashtirgandan so‘ng, 
o ‘quvchilar loydan qush yasaydilar. Uning shakli. proportsiyasi. qismlari 
bilan tanishadilar. Loy qush yasashni o ‘rganganlari ularga qalam va 
b o ‘yoqda qush rasmini chizishga yordam beradi. Qushdan tashqari, 
talabalar hayvonlaming rasmlarini chizadilar. Ulami naturaga qarab 
tasvirlash mumkin. Xotira bo ‘yicha ham tasvirlash mumkin. H ar bir 
tarbiyachi albatta, bo'yoq bilan ishlash sirlarini (rasm chizish, loydan 
narsalar yasash) bilishi zarur. Birinchi b o lib odam tasvirini qalam bilan 
chizishdan boshlash lozim (15—20 daq.). Talabalar bir-birlarining rasmini 
chizadilar. Bu qisqa muddatli chizishlar diqqatni kuchaytiradi, ishni tez 
va ishonch bilan bajarishga o ‘rgatadi ham da predm etning qog‘ozda 
joylashishini, qismlarning proportsiyasini, shaklning asosiy xarakterli 
belgilarini ko‘rsatishga yordam beradi.