Личинка хордалилар (Urochordata) ¸ки šобиšлилар (Tunicata) кенжа типи

Eshitish organlari suvda hamda quruqlikda yashovchilarniki singari ichki va o`rta quloqdan iborat, lekin ancha murakkab tuzilgan, ya`ni quloq chig’anog’i kattaroq va quloq kapsulasida oval darchadan pastroqda parda bilan qoplangan to`garak darcha bo`ladi. Buning natijasida endolimfa bemalol harakat qiladi va endolimfaning nog’ora pardadan olinadigan tovush to`lqinlarini uzangi suyak orqali pardali labirintga yaxshiroq o`tkazishga yo`l ochiladi. Gatteriyada nog’ora pardasi va bo`shlig’i yo`q.
Hid bilish organlari tumshug’ining uchiga o`rnashgan bir juft burun teshigi bilan tashqariga, tanglayning o`rta chizig’iga yaqin turadigan bir juft tirqishsimon xoanalar bilan esa og’iz bo`shlig’iga ochiladi. Bu organ ham amfibiyalarnikiga nisbatan ancha murakkab tuzilgan, chunki tashqi devorlaridan uning bo`shlig’iga jag’ chig’anoq deb ataladigan o`simta kirib turadi, bu chig’anoq burun bo`shlig’ini qisman pastki nafas bo`limi va ustki hidlov bo`limlariga ajratadi. Sudralib yuruvchilarda yana yakobson organi bor, bu organ nay orqali og’iz bo`shlig’i bilan tutashgan. Yakobson organi og’izda turgan ovqat hidini bilish uchun xizmat qiladi.
Ayirish organlari. Sudralib yuruvchilarning bir juft kompakt tanacha shaklidagi metanefrik buyragi chanoq bo`limining orqa devoriga taqalib turadi. Bu buyraklarning har qaysisidan bittadan siydik yo`li chiqadi. Orqa dorzal tomondan siydik yo`li, qorin-ventral tomondan esa yupqa devorli siydik pufagi kloakaga ochiladi (121-A,B rasm). Kloakaning tashqi teshigi ko`ndalang yoriq shaklida. Ilonlarda siydik pufagi yo`q.

8

B

121-rasm. A. Erkak kaltakesakning siydik-tanosil sistemasi: 1 - buyragi, 2 - siydik pufagi,
3 - urug’doni, 4 - urug’don ortig’i, 5-urug’ yo`li, 6 - siydik-tanosil teshigi, 7 - otalantiruvchi xaltachasi, 8 - kloaka bo`shlig’i, 9 - to`g’ri ichagi. B. Urg’ochi kaltakesakning siydik-tanosil sistemasi: 1 - buyragi, 2 - siydik pufagi, 3 - siydik teshigi, 4 - tuxumdoni, 5 - tuxum yo`li,
b - tuxum yo`li voronkasi, 7 - jinsiy teshigi, 8 - kloaka bo`shlig’i, 9 - to`g’ri ichagi.