Йўлдошев н.Қ., Болтабаев м. Р., Тошходжаев м. М

5.2-расм. Коммуникациялар самарасизлиги сабабларининг таснифи 
Кўпинча раҳбарлар ходимларнинг, қуйи ва ўрта бўғин раҳбарларининг 
корхонадаги ишларнинг аҳволидан хабардор бўлиб туриш истагига менсимай 
қарайдилар. Ҳолбуки, тадқиқот натижаларига кўра, ходимлар ошкоралик, 
хабардорликни меҳнат унумдорлигига таъсир қилувчи маънавий омиллар 
орасида 2-3- ўринларга қўядилар. 
Онгнинг ҳолати инсоннинг рўй бераётган воқеаларга, теварак-
атрофидагиларга муносабатини белгилайди. Бу ҳолат иш юзасидан 
мулоқотдаги фойдали ҳаракат коффициентининг пастлигига сабаб бўлиб, 
олинаётган ахборотга салбий муносабатда кўриниши мумкин, бунинг 
замирида эски оқибатлар ётган бўлади. Натижада хабар сохта тарзда идрок 
этилади, унинг натижаси пасаяди. 
Янгиликка бир қарашда шубҳаланувчи кишилар ҳам бўлади. Ана 
шуларнинг шубҳа-гумонлари ҳам коммуникацияларни қийинлаштириши 
мумкин. 
Коммуникацияларни коммуникациявий жараён деб билмоқ керак. Чунки 
улар одамлар ўртасида ахборот алмашиш тамойиллари қонуниятларини акс 
эттиради, ҳодиса сифатида эса одамлар ўртасидаги ўзаро мулоқот меъёрлари 
(қоидалари, йўриқлари, кўрсатмалари)дан иборат бўлади. 
Коммуникация жараёнида ахборот бир субъектдан иккинчисига ўтади. 
Айрим шахслар, гуруҳлар ва ташкилотлар ана шундай субъект бўлиши 
мумкин. Қуйидаги коммуникация тоифалари мавжуд: 
- ташкилот ва ташқи муҳит ўртасидаги коммуникациялар; 
- бўлинмалар ўртасидаги коммуникациялар; 
- ишлаб чиқариш ва бошқарув даражалари бўйича бўлинмалар ичидаги 
коммуникациялар; 
- шахслар орасидаги коммуникациялар; 
- норасмий коммуникациялар. 

---

77 
Коммуникациялар исталган натижага эришиш учун таклиф, фикр айтиш, 
ишора қилиш ёки ҳис-туйғулар изҳори тарзида оғзаки ёки бошқа шаклда (хат 
ёзиш, хатти-ҳаракат, имо-ишора,гап бошлаш ва шу кабилар орқали) амалга 
оширилади
Коммуникация жараёнида унинг қатнашчилари кўрадиган, эшитадиган, 
сезадиган бўлишлари ҳамда муайян кўникмаларга ва ўзаро тушуна олиш 
қобилиятига эга бўлишлари лозим. 
Бошқариш учун шахслараро коммуникациялар муҳим аҳамиятга эга 
бўлади, чунки кўпгина бошқарув вазифалари одамларнинг бевосита 
мулоқоти орқали ҳал этилади. Буни бир неча босқичдан иборат жараён деб 
билмоқ керак(5.3-расм). 

---

78 
Мен кимман?
Нима юбормоқчиман ? 
Нима орқали юбормоқчиман ? 
Жўнатиш босқичи Ахборотни кодлаш

Аҳамияти қандай ? 
Нима 
жўнатилди ? 
Ким жўнатди 
? 
шовқинлар 
Хатни ким қабул 
қилди ? 
Нима олинди 
? 
Қабул қилиш босқичи Ахборотни коддан чиқариш 
Аҳамиятини таърифлаш 
Канал 
Хат 
Канал 
Хатни узатувчи 
и
Топширувчи 
Хат шакли 
Хат қандай қабул қилинди 
Хатнинг тушунилиши
Қабул қилувчи 
Жўнатувчи 

---

79 
Тушундингми ? 
Қандай баҳоладинг ? 
Қабул қилдингми ? 
Ким жавоб бериши керак ?