Йўлдошев н.Қ., Болтабаев м. Р., Тошходжаев м. М

5.1-расм. Ташкилий коммуникациялар таснифи. 
Кўрсатилган коммуникацияларнинг самарадорлиги турлича. Хорижий 
олимларнинг тадқиқотларидан маълум бўлишича, горизонтал алоқаларнинг 
натижадорлиги 90%, вертикал алоқаларнинг натижадорлиги 20-25%. Бунинг 
маъноси шуки, корхона-ташкилот маъмуриятидан келадиган ахборотнинг ана 
шунча миқдорини ишчилар қабул қилиб, тўғри тушунади. Бошқача қилиб 
айтганда, ишчилар ўзларига берилган ахборотнинг атиги бешдан бир 
қисмини қабул қилиб, ўз вазифаларини бажара оладилар. 
Ҳам юқорига, ҳам қуйига йўналган коммуникацияларнинг 
самарадорлиги етарли эмаслиги шундан дарак берадики, ишчиларнинг энг 
яқин бошлиғи (бригадир) корхона раҳбарининг хонасидан ахборотнинг атиги 
30%ини, цех бошлиғи эса 40%ини олиб чиқади. Қуйидан юқорига борадиган 
коммуникацияларнинг самарадорлиги бундан ҳам паст, яъни ахборотнинг
Коммуникациялар 
таснифи 
Йўналиши бўйича 
Жўнатувчининг тури бўйича 
Ахборот қабул қилувчининг тури бўйича 
Ахборот узатиш воситалари бўйича 
В
ерти
кал
а
ло
қал
ар
Р
ас
м
и
й
а
хб
о
ро
т 
Н
о
ра
см
и
й
а
хб
о
ро
т 
о
во
зал
ар
Гор
и
зо
нт
ал
а
ло
қал
ар
Ташқи
ше
ри
кл
ар
(фир
м
ал
ар
),
ташкил
о
тлар
ве
рбал
Те
хник 
во
си
тала
р 
о
рқ
ал
и
Ф
и
рм
а 
и
чи
д
аг
и
ал
о
қал
ар
ҳу
жж
атли
нов
ербал

---

75 
кўпи билан 10%и раҳбарга етиб боради. Коммуникацияларни ташкил этишда 
ҳали жуда катта фойдаланилмаётган имкониятлар борлиги, бу иш сифатини 
яхшилаш муҳим вазифа эканлиги ана шу мисолдан кўриниб турибди. 
Коммуникациялардаги камчиликларнинг сабаблари кўп. Улар орасида 
хабарнинг муҳимлигини етарлича тушунмаслик, бефарқлик, хабар тузишдаги 
нуқсонлар, муқобил алоқа воситаларини пухта танламаслик ва ш.к.б.ларни 
(5.2- расм.) кўрсатиб ўтиш мумкин. Самарасиз коммуникацияларнинг барча 
хилма-хил сабабларини икки гуруҳга бўлиш мумкин, буларнинг ҳаммаси 
ахборот “жўнатувчи” ва у билан алоқадор “олувчи”га боғлиқ. Мазкур 
сабабларни гуруҳларга бўлиш нисбийдир, чунки айрим ҳолларда 
мулоқотнинг муваффақияти иккала томоннинг қандай ҳаракат қилишига 
боғлиқ бўлиши мумкин.
 
Ахборот юборувчига боғлиқ 
бўлган сабаблар 
Ахборот олувчига боғлиқ 
сабаблар 
Хабарни 
сифатсиз 
тузиш 
Хабар 
мантиқидаги 
нуқсонлар 
“
муқобил алоқа”ни 
ташкил этишдаги 
камчиликлар 
Хабарнинг муҳимлигини 
тушунмаслик 
Хотиранинг 
заифлиги 
Онгнинг 
нотўғрилиги 
Ишончлилиги 
етарли эмаслиги 
Стереотиплардан 
фойдаланганлиги 
Диққатсизлик 
ва қизиқмаслик 
Фактларга 
эътиборсизлик 
Савол бериш, 
тинглаш қобилияти 
етишмаслиги 
Сафарбар 
этувчиликнинг йўқлиги 
Сўз 
танлашдаги 
уқувсизлик 
Ўзаро 
муносабатларни
нг нохушлиги 
Хабар 
олувчининг 
қобилиятини 
менсимаслик 
Новербал 
коммуникациялар
ни етарлича 
баҳоламаслик 
Аввал бошдан 
нотўғри фикрда 
бўлиш 
Самарасиз коммуникациялар 
сабабларининг таснифи 

---

76