Йўлдошев н.Қ., Болтабаев м. Р., Тошходжаев м. М

Ташкилий мулоқотларни (коммуникация лотинча communicatio 
сўзидан ясалган бўлиб, “алоқа узатаман” , “мулоқот қиламан” деган 
маънони билдиради) амалга ошириш мазкур фаолиятнинг асосий усулидир.
Ташкилий коммуникациялар тизими анчагина мураккаб бўлиб, бир 
қатор белгиларга кўра таснифланувчи кўп турларни ўз ичига олади (5.1- 
расм). Вертикал коммуникациялар поғоналар ўртасида ахборот 
айирбошлашни кўзда тутади. Бунда пастдан юқорига (мастер-цех бошлиғи-
раҳбар) ва, аксинча, юқоридан пастга қараб борадиган коммуникациялар 
мавжуд. Горизонтал коммуникациялар ташкилотнингг бўлинмалари (савдо 
бўлими-ҳисобхона) ёки ижрочилар ўртасида, шунингдек, шериклар 
(фирмалар, уюшмалар ва ш.к.б.лар) ўртасида алоқа боғлашдан иборат. 
Муайян коммуникация одатда белгиларнинг йиғиндисидан иборат 
бўлади. Масалан, корхона бўлинмалари раҳбарларининг йиғилишини фирма 

---

73 
ичидаги, расмий, вертикал, вербал ва новербал коммуникация деб атаса 
бўлади. Бундан ташқари, менежментда коммуникациялар турли усулда 
амалга оширилади, уларни қуйидаги гуруҳларга бўлиш мумкин: 
- 
англовчи (маълумот етказиш ёки алмашиш учун); 
- 
экспрессив (ҳис-туйғулар, қарашлар, баҳолашлар тўғрисида); 
- 
ишонтирувчи (мижозга таъсир ўтказиш мақсадини кўзловчи ёки 
аксинча); 
- 
ижтимоий-урфларга оид (мулоқот меъёрларига риоя қилиш учун); 
- 
сўз орқали ифодаланмайдиган(бошқа ҳар қандай коммуникациялар). 
Ташкилотдаги коммуникациялар қуйидаги вазифаларни бажаришга 
хизмат қилади: 
- 
хабардор қилиш – рост ёки ёлғон маълумот бериш, қарор қабул қилиш 
учун зарур ахборотни топшириш, бўлғуси қарорларни мувофиқ ҳолга 
келтириш ва чамалаш; 
- 
мотивга оид – ишонтириш, танбеҳ бериш, илтимос қилиш, буюриш ва 
ҳ.к.з.йўллар билан ходимларни муайян ишни бажариш ва яхшилашга ундаш; 
- 
назорат қилиш – мансаб поғоналари ёки расмий бўйсунувчанлик 
асосида турли усуллар билан ходимларнинг ахлоқи ва феъл-атворини 
кузатиб бориш; 
- 
экспрессив – ҳис-туйғу ва кечинмаларни, воқеа-ҳодисаларга 
муносабатни, ижтимоий эҳтиёжлар қандай қондирилаётганини жонли 
ифодалашга кўмаклашиш. 

---

74