Iv-bob. Detallarga isahlov berishdagi aniqlik aniqlik tushunchasi

rasm. O‘rnatuv aniqligiga prizma burchagining ta’siri
Prizmaga tashqi silindrik yuza bilan o‘rnatilgandagi bazalash xatoligi silindr diametri qo‘yimiga, prizma burchagiga va konstruktorlik bazaning holatiga bog‘liq. Prizmadagi bazalash xatoligining qiymatini diametrlari va bo‘lgan ikkita vallarni holatlarini ko‘rish orqali topamiz (...–rasm).

,
bu erda: ,
.
Bundan quyidagini topamiz;
,
(D₁ – D₂)=δ_D bo‘lgani uchun quyidagi tugallangan ifodaga ega bo‘lamiz:

Bu erda D₁ va D₂ detalning eng katta va eng kichik diametri, δ_D – detalning diametr o‘lchami dopuski, α – prizma burchagi.
Bazalash xatoligi ishlov berish sxemasida texnologik baza o‘lchash va konstruktorlik bazalar bilan bir yuzada yotmaganda mavjud bo‘ladi.
Mahkamlash xatoligi ishlov beriladigan detal va moslamaning siquvchi kuch ta’sirida deformatsiyalanishidan hosil bo‘ladi va u moslama bikrligi, o‘lchamlari, shakl aniqligi, bazalovchi yuzalarining tozaligi va ishlov beriladigan detal bikrligi hamda siquvchi kuchning yo‘nalishi va kattaligidan bog‘liq bo‘ladi.
Turli detallarning moslamada joylashish sharoiti bir xil emas, shuning uchun o‘rnatish xatoligi tasodifiy kattalik hisoblanadi.
YUpqa devorli silindirni tokarlik stanogining uch quloqli patronida mahkamlaganda siqish kuchi Q ta’sirida uning silindr shakli buziladi. Bunday deformatsiyalangan holatidagi detalga ishlov berilganida, to‘g‘ri shaklli teshik yo‘niladi, lekin u patrondan bushatilganidan keyin o‘zining boshlang‘ich to‘g‘ri holatiga qaytadi, natijada ishlov berilgan teshik o‘zining aylanalik va silindrligini yo‘qatadi, ya’ni, silindirning ichki sirtida shakl o‘zgarishi xatoligi sodir bo‘ladi (3.9–rasm).