|
Buxoro tumanida o’rganilgan fermer xo’jaliklarida paxtachilikning iqtisodiy samaradorlik ko’rsatkichlari20
7-jadval
№
|
Kursatkichlar
|
Ulchov birligi
|
«Barzagar-Beknur» fermer xo’jaligi
|
«Turdiali bobo» fermer xo’jaligi
|
«Raxmonov Xaydar-T» fermer xo’jaligi
|
«Jobborova Tozagul» fermer xo’jaligi
|
|
Yillar
|
Yillar
|
Yillar
|
Yillar
|
2012
|
2013
|
2014
|
2012
|
2013
|
2014
|
2012
|
2013
|
2014
|
2012
|
2013
|
2014
|
1
|
Paxta ekin maydoni
|
ga
|
17.5
|
30.5
|
20
|
37
|
30
|
58
|
50
|
54,3
|
61,4
|
18
|
15
|
50
|
2
|
Paxta xosil- dorligi
|
s/ga
|
28
|
30
|
32
|
24.3
|
24.4
|
37,8
|
32,6
|
30.5
|
26.6
|
26
|
28
|
26
|
3
|
Yalpi xosil
|
s
|
490
|
915
|
640
|
899.1
|
732
|
2192,4
|
1630,0
|
1656,15
|
1633,2
|
468
|
420
|
1300
|
4
|
Paxta sotishdan kelgan daromad
|
ming sum
|
28175
|
49471
|
49216
|
45583
|
40626
|
164430
|
76725
|
91923
|
12297 9
|
19958
|
16647,5
|
97500
|
5
|
1 gektar erdan olingan daromad
|
ming sum
|
1610
|
1622
|
2460
|
1232
|
1354,2
|
2835
|
1534,5
|
1692,9
|
2003
|
1108,8
|
1109,8
|
1950
|
6
|
Paxtaga kilingan xarajatlar
|
ming sum
|
20352,5
|
37637
|
39412
|
28717
|
25594
|
118390
|
46035
|
59780
|
88545
|
14369
|
12152
|
70200
|
7
|
1 gektar erga kilingan xarajatlar
|
ming sum
|
1163
|
1234
|
1970
|
776
|
853
|
2041
|
920,7
|
1100,9
|
1442
|
798,3
|
810,1
|
1404
|
8
|
Jami paxtadan olingan: foyda (+) zarar (-)
|
ming sum
|
7822,5
|
11834
|
9804
|
16866
|
15032
|
46040
|
30690
|
32143
|
34434
|
5562.4
|
4495.5
|
27300
|
9
|
1 gektar erdan olingan: foyda (+) zarar (-)
|
ming sum
|
447
|
388
|
490
|
456
|
501
|
793
|
613,8
|
592,0
|
560,8
|
309
|
299,7
|
546
|
10
|
Rentabellik darajasi
|
%
|
38,4
|
31,4
|
24,8
|
59
|
59
|
38,8
|
66,7
|
53,8
|
38,8
|
38.7
|
36.9
|
38,8
|
Viloyatning shimoliy g’arb xududida joylashgan tumanlarida fermer xujaliklari asosan sabzavotchilik va bogdorchilikka ixtisoslashgan. Masalan, Buxoro tumanidagi «Ijodkor» fermer xo’jaligida 2010-2014 yillarda 14,2 gektar ekin maydoniga sabzavot ekinlari ekilgan. Fermer xo’jaligida xosildorlik darajasi 2010 yilga nisbatan 2014 yilda 123,3 sentner, yalpi xosil 1750,9 sentner, umumiy pul tushumi 92,8 mln. sum, foyda 38,5 mln. sumni tashkil etgan (8-jadval).
Yuqoridagilardan kelib chikib, fermer xujaliklarida qishlok xo’jalik maxsulotlari ishlab chikarishni samarali tashkil etish va fermer barcha resurslardan tuliq va muammolarsiz foydalanish uchun ekinlarni joylashtirish va er uchastkalarini yiriklashtirish jarayonida kuyidagi chora-tadbirlarni amalga oshi rishni maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz.
Qishlok xo’jaligi mahsulotlari etishtirishda viloyat xududining uziga xos xususiyatlaridan kelib chiqib, ekinlarni kuyidagi sxemada joylashtirishni maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz:
paxta-40%
galla-40%
chorva uchun ozikabop ekinlar (asosan beda)-15%
oziq-ovqat ekinlari (sabzavot, poliz, meva, uzum)-5%.
2. Ayrim turdagi qishlok xo’jaligi maxsulotlari (kartoshka, sabzavot, poliz) ishlab chikarish agrotexnikasini puxta urganish va shu ekin turlaridan yukori xosil olish imkoniyati katta bulgan kulay iqlim va tuproq sharoitlariga ega bulgan ichki mintaqalarda etishtirish chora-tadbirlarini amalga oshirish.
Viloyat umumiy er maydonining 67,0 foizini yaylovlar tashkil kilganligini hisobga olib, chorvachilik fermer xujaliklari faoliyatini tashkil etish va rivojlantirish orqali dexqonchilik uchun zarur maxalliy ugitlar zaxirasini yaratishni kuzda tutgan xolda tarmoqlar faoliyatini muqobil tashkil etish.
Viloyatdagi paxtachilik va gallachilikka ixtisoslashgan fermer xujaliklarida oraliq ekin sifatida kartoshka, sabzavot va poliz ekinlarini ekish agrotexnikasini ishlab chikish va etishtirishni tashkil qilish.
Ekinlarni joylashtirishda qishloq xo’jaligining lalmi va sugorma dexkonchilik xususiyatlarini kat’iy e’tiborga olgan xolda tadbirlarni samarali tashkil etish.
Meliorativ xolati yomon er maydoniga ega bulgan fermer xujaliklarida maxsus almashlab ekish tizimini joriy qilish.
Fermer xujaliklarini yiriklashtirishda raxbarning malakasi, mavjud texnika va qishloq xo’jaligi mashinalari, shu ningdek, hisob raqamidagi moliyaviy mablaglarini hisobga olish fermer xujaliklarining qishloq xo’jaligi soxasidagi raqobatbardoshlik darajasini yanada oshirish imkoniyatlarini kengaytiradi.
Amaliyotdan ma’lumki, suv resurslaridan foydalanish samaradorligini oshirishda sugoriladigan dalalar ulchamining yirikligi va konfiguratsiyasi muxim rol uynaydi. Ekin maydonlarini yiriklashtirishga qaramasdan fermer xo’jaliklarining son jixatdan ko’pligi suv resurslari manbalarini muvofiqlashtirish, ulardan foydalanish tadbirlarini va boshka kuplab muammolarni xal etishda Suv iste’molchilari uyushmalarining tashkil etilishi xozirgi kunda nisbatan bulsada, uzining ijobiy natijalarini bermokda. Shuning uchun ularni tashkil etish va rivojlantirish maqsadida respublikada, shu jumladan Buxoro viloyatida keng ko’lamli ishlar amalga oshirildi.
Hozirgi kunda respublikamizda qishloq xo‘jalik mahsulotlari ishlab chiqarishning 99 foizi nodavlat sektoridagi xo‘jaliklar hissasiga to‘g‘ri kelmoqda. Shunday ekan, fermer xo‘jaliklarida ishlab chiqarish jarayonlarini samarali tashkil etishdaishlab chiqarish resurslarini o‘z vaqtida etkazib berish kattahajmdagi sifatli mahsulotlar ishlab chiqarishning muhim garoviekanligini e’tirof etish lozim.
Izlanishlar natijasida viloyat fermer xo‘jaliklarida ishlabchiqarish resurslari, jumladan qishloq xo‘jalik texnikalari,shuningdek, qishloq xo‘jalik ekinlarini etishtirishda mineral vamahalliy o‘g‘itlarning me’yor darajasida berilmayotganligi, fermer xo‘jaligi rahbarlarining bozor qonunlari haqida, qishloqxo‘jalik iqtisodiyoti va qishloq xo‘jaligi ekinlari agrotexnikasito‘g‘risidagi etarli bilimlarga ega emaslik holatlarining mavjudligi kuzatildi.
Bundan kelib chiqib, viloyat fermer xo‘jaliklari faoliyatida mahsulot etishtirishda ishga solinmagan ichki imkoniyatlarning mavjudligini hisobga olib, resurslar etkazib berish tizimidadavlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash mexanizmlarini yanada kuchaytirish borasida quyidagi chora-tadbirlarni amalga oshirishmaqsadga muvofiqdir. Jumladan:
Buxoro tumanida o’rganilgan fermer xo’jaliklarida don etishtirish iqtisodiy samaradorlik ko’rsatkichlari21
8-jadval
№
|
Ko’rsatkichlar
|
O’lchov birligi
|
«Barzagar-Beknur» fermer xo’jaligi
|
«Turdialibobo» fermer xo’jaligi
|
«Raxmonov Xaydar-T» fermer xo’jaligi
|
«Jobborova Tozagul» fermer xo’jaligi
|
Yillar
|
Yillar
|
Yillar
|
Yillar
|
2012
|
2013
|
2014
|
2012
|
2013
|
2014
|
2012
|
2013
|
2014
|
2012
|
2013
|
2014
|
1
|
Don ekin maydoni
|
ga
|
17,9
|
20
|
30.5
|
66
|
73
|
45
|
64
|
65
|
78
|
10
|
13
|
36
|
2
|
Don hosildorligi
|
s/ga
|
40
|
38
|
40
|
40.1
|
29.5
|
30,2
|
24
|
30
|
28
|
26
|
26
|
26
|
3
|
Yalpi x,osil
|
s
|
716
|
760
|
1220
|
2646,6
|
2153.5
|
1359
|
1536
|
1950
|
2184
|
260
|
338
|
936
|
4
|
Don sotishdan kelgan daromad
|
ming sum
|
8167,8
|
12464
|
25132
|
43542
|
44764,4
|
30585,5
|
26335
|
31284
|
51717
|
3810
|
8736
|
19375
|
5
|
1 gektar er olin- gan daromad
|
ming sum
|
456,3
|
623,2
|
824
|
660
|
613
|
680
|
411,5
|
481,3
|
663,0
|
381
|
672
|
538
|
6
|
Jami donga kilingan xarajat
|
ming sum
|
5960,7
|
9194
|
18846
|
35269
|
37640,6
|
25691,4
|
23174
|
27843
|
46028
|
2781
|
6464
|
14531
|
7
|
1 gektar er kilingan xarajat
|
ming sum
|
333
|
459,7
|
617.9
|
534
|
516
|
271
|
362,1
|
428,3
|
590,1
|
278,1
|
497
|
403
|
8
|
Dondan olingan foyda (+), zarar (-)
|
ming sum
|
2207,1
|
3270
|
6286
|
8273
|
7123,8
|
4894,1
|
3161
|
3441
|
5689
|
1029
|
2272
|
4844.2
|
9
|
1ga. dan foyda (+) zarar (-)
|
ming sum
|
123,3
|
163,5
|
206,1
|
125,3
|
97,6
|
108,8
|
49,4
|
53,0
|
72,9
|
102,9
|
174,8
|
134,6
|
10
|
Rentabellik darajasi
|
%
|
37
|
36
|
33,3
|
23
|
19
|
19
|
13,6
|
12,4
|
12,4
|
37
|
35.1
|
33
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
