Хўжахонов исмоилжон мансурович ўзбекларнинг миллий ўзлиги

ISBN 978-9943-6044-4-5
© Исмоилжон Хўжахонов, 2020
	© ЎзР ФА Тарих институти, 2020
	© Nurafshon business, 2020

МУНДАРИЖА

Кириш. 4

1. 
   Миллат, миллий ўзликни англаш билан боғлиқ илмий
   

қарашлар ва услубий ёндашувлар. 9

2. Ўзбекларнинг миллий ўзлиги масаласининг

ўрганилиш тарихшунослиги 27

3. 
   “Ўзбек” тушунчасининг анъанавий ва замонавий
   

мазмуни. 46

4. 
   Ўзбеклар этномаданий ўзлигининг тарихий-маданий
   

асослари 60

5. Миллий ўзликни англашнинг асосий омиллари. 87

Хулоса 108

Фойдаланилган манбалар ва адабиётлар. 111

Кириш

Бугунги глобаллашув ва ахборот асрида турли халқларнинг ҳар жабҳада ўзаро яқинлашиши, ҳамкорлиги ортидан мада-ний алоқалар ҳам кучайиб бормоқда. Айниқса, замонавийлик белгиси остида дунёнинг илғор ва мафкуравий таъсир кучига эга давлатларининг маданий қадриятлари ва мафкуравий қа-рашлари онгли ёки беихтиёр равишда бошқа халқлар ҳаётига ҳам кириб бормоқда. Натижада замонавий этник жараёнларда иқтисодий жиҳатдан ўзаро яқинлашишга интилиш, турли ит-тифоқларга бирлашишга бўлган қизиқишнинг ортиб бориши билан бир қаторда, маданий жиҳатдан халқларнинг миллий ўзига хослигини сақлаб қолиш, миллий қадрият ва анъанала-рини авайлаб-асрашга бўлган интилиши натижасида ўз-ўзини англаш ҳис-туйғулари ўсиб бормоқда. Бундай шароитда ҳар қайси халқ миллий ўзлигининг мазмун-моҳиятини чуқур анг­ лаб етиши жуда муҳим ҳисобланиб, ушбу масала кейинги пайт-да ижтимоий-гуманитар фанлар йўналишида долзарб мавзуга айланди.

Ўзликни англаш доимо инсониятни қизиқтириб келган. Ўрта аср Шарқ тамаддунида шахснинг ўзлигини англаб етиши ва уни камолга етказиш билан боғлиқ комил инсон ғояси шакл-ланган. Ўрта асрларга хос анъанавий жамиятларда аҳолининг ижтимоий таркиби ва маданий хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда диний, ҳудудий, табақавий, уруғ-қабилавий ва бошқа шу каби ижтимоий табиатга эга ўзликни англаш ҳисси мав-жуд бўлган. Диний ўзликни англаш одатда жамиятдаги турли аҳоли гуруҳларини битта жамоага бирлаштирувчи, нисбатан умумлаштирувчи ўзлик шакли ҳисобланган. Тил, келиб чиқиш бирлиги ва маданий умумийлик асосидаги “миллий ўзликни англаш” ҳисси эса дастлаб Европа халқларида, жумладан, Буюк француз инқилоби даврида французларда шакллана бошлаган. Кейинчалик, ўзликни англашнинг ушбу шакли империялар-нинг мустамлакачилик сиёсати орқали диний ўзликни англаш