Хўжахонов исмоилжон мансурович ўзбекларнинг миллий ўзлиги

Ўзбекларнинг миллий ўзлиги

Download 1,07 Mb. bet 4/61 Sana 09.07.2022 Hajmi 1,07 Mb. #760120

Bog'liq
ozbeklarning milliy ozligi

Ўзбекларнинг миллий ўзлиги

7

зида умумўзбек миллий ўзликни англаш ҳис-туйғулари шакл-лана бошлаган.

Ушбу тадқиқот ҳозирги ўзбеклар этномаданий ўзлигининг тарихий-маданий асосларини, Россия империясининг сўнгги йиллари ва совет ҳокимиятининг дастлабки йилларида Туркис­ тон ўлкасидаги этник ҳолат, миллий уйғониш ва ўзликни анг­ лаш жараёнини тарихий-этнологик жиҳатдан таҳлил этишга бағишланган. Марказий Осиё хонликларини Россия империя-си томонидан босиб олиниши минтақа аҳолисини мустамлака тарзида бўлса-да дунё миқёсида бўлаётган янги давр учун хос бўлган ўзгаришлар гирдобига тортиб борди. Капиталистик муносабатларнинг ўрнатилиши, дунёвий илм-фан, маърифат, миллий босма адабиётни шакллантириш кабилар ўз навбати-да миллий ҳис-туйғуларнинг кенг ёйилишига замин яратди. Ўзбеклик тушунчасининг миллий мазмун-моҳиятини очиб бе-ришда жадид намоёндаларининг хизматлари катта бўлган.

Туркистонда миллий ҳис-туйғулар шаклланиб бораётган бў-лишига қарамай, ўлка аҳолиси (халқлари) ўз келажагини алоҳи-да миллий жамоаларга ажралиб кетишдан кўра, бирлик ва уму-мий тараққиёт йўлини тўғри деб билган. Совет ҳокимиятининг сиëсий иродаси билан 1924 йилда ўтказилган миллий-ҳудудий чегараланиш натижасида минтақани миллий республикалар-га бўлиб ташланиши эса минтақада ўзбек, қозоқ, туркман ва тожик, қирғиз каби миллатларнинг узил-кесил шаклланиши ва алоҳида миллатлар сифатида ривожланиши учун ҳудудий, иқтисодий, маданий шароитни яратди. Совет ҳокимияти мин-тақадаги миллий-этник вазиятни бошқаришга ҳамда “шаклан – миллий, мазмунан – социалистик” мазмундаги советча миллий ўзликнинг шаклланишини қўлга олишга кўп ҳаракат қилган бўлса-да, ўзбеклар этномаданий ўзлигининг асосий хусусият-ларини сақлаб қола олган.

Кенг китобхонлар эътиборига ҳавола қилинаëтган ушбу ки-тобда ўзбекларнинг этномиллат сифатида шаклланишининг тарихий асослари ва турли омиллари масаласи кўриб ўтилган-лиги боис этник ва миллий ўзликни англаш, этниклик каби тушунчаларга ҳам алоҳида тўхталиб ўтишга ҳаракат қилдик. Ҳозирги кунда “ўзликни англаш” тушунчасидан кўра, унинг инглизча (identity) ёки русчадан (идентичность) кириб келган

8 Исмоилжон ХЎЖАХОНОВ
шакли муқобил атама сифатида кенг қўлланилмоқда. Таъкид-лаш жоизки, хориж антропологиясида “идентиклик” алоҳида илмий концепция даражасига кўтарилган.

Ўзбек миллатининг келиб чиқиши, шаклланиши, этник тар-киби ва этник тарихи, миллий ўзлигини англаши, “ўзбеклик” тушунчалари ва бошқа масалалар юзасидан ҳозирга қадар тур-ли фикр-мулоҳазалар билдирилган бўлиб, албатта, бу борадаги тадқиқотлар яна давом этади. Мазкур китоб бугунги кунда ўз-бекларга хос миллий хусусиятларнинг муҳим жиҳатлари, унинг этномаданий ва маънавий асослари, ўзбек характери кабилар ҳақида кенг китобхонларни оз бўлса-да, таништиришга хизмат қилса, биз ўз мақсадимизга эришган бўламиз ва унда баён этил-ган фикр-мулоҳазалар юзасидан китобхонлар ўз муносабатини билдирадилар, деган умиддамиз.

1. 
   
   
   Download 1,07 Mb.
   
   Do'stlaringiz bilan baham: