Guliston davlat universiteti ishlab chiqarish texnologiyalari fakulteti oziq-ovqat texnologiyalari kafedrasi

Saqlanayotgan xom ashyodan namuna olish. Saqlash uchun moyli urug`lar qabul qilinganda alohida urug`lar bilan emas balki moyli urug`larning katta massasi bilan ish ko`riladi. Urug`li massa o`simliklarning botanik turkumidan tashkil topgan bo`lib uning nomiga binoan nazorat qilinayotgan partiya nomi belgilanadi. Urug`lar partiyasi bu bir xujjat bilan qayd qilingan va qabul qilishga, topshirishga yoki bir omborxonada saqlashga yoki omborxonaning bir qismida saqlashga mo`ljallangan hamda birlamchi urug`larning miqdoridir. Urug`lar partiyasi uchun ikki narsa xosdir: birlamchilik va miqdoriy aniqlik. Haqiqiy massa aniq bo`lmasligi mumkin, lekin urug` massasi egallagan hajm chegaralari aniqlangan bo`lishi kerak (misol uchun urug`lar etaloni yoki guruxi va b.).
Qishloq xo`jaligi o`simliklarining moyli urug`lari xalqaro sotuvida qo`llaniladigan xalqaro tahlil qoidalariga muvofiq partiyadagi urug`lar soni cheklangandir (o`lchami bo`yicha bug`doy urug`iga o`xshash yoki undan katta urug`lar 20 t dan oshmasligi kerak, undan kichkina bo`lgan urug`lar uchun –10 t). Belgilangan me’yorlardan ko`p bo`lgan urug`lar zaxirasini alohida partiyalarga bo`lish ruxsat etiladi. Bu narsa urug`lar partiyasi sifatini yanada aniqroq aniqlash uchun taklif qilingan. Urug`lar partiyasi belgilari bo`yicha (urug`larning botanik turkumga tegishliligi, boshqa aralashmalarning mavjudligi) aralashma deb ko`rilishi zarur.
Masalan: agar urug`ning botanik turkumga tegishliligini oladigan bo`lsak unda asosiy toza o`simlik urug`laridan tashqari boshqa o`simliklar va ularning urug`lari, iflosliklar mavjud bo`ladi.
Partiyani umumiy qilib olganda ko`rsatilgan to`rt komponent aralashmasi desa ham bo`ladi. Ideal birlamchi partiyada aralashmalar partiya bo`ylab bir tekisda tarqalgan bo`lar edi va buning natijasida partiyaning xoxlagan eridan olingan nuqtali na’muna partiyaning boshqa joyidan olingan va nazorat qilinayotgan (tahlil qilinayotgan) namuna bilan bir xil bo`lar edi. Haqiqiy sharoitlarda urug`larning sifati har xilbo`lganligi tufayli urug`lar partiyasining bunday ko`rinishlari uchramaydi. Hattoki asosiy o`simlikning urug`lari o`lchami, tashqi ko`rinishi, namligi, moyliligi va boshqa ko`rsatkichlar bo`yicha bir xil emas. Urug`lar massasi komponentlari tasodifiy bo`linish qoidasiga binoan tarqalgan deb hisoblash qabul qilingan. Shuning uchun ishlab chiqarishda nuqtali na’muna olishning seriyasi qo`llaniladi.
Urug`li massadan nuqtali na’munalar qo`lda konusli, pnevmatik va stilindrli namuna oldagi qurilmalar yordamida yoki mexanizastiyalashgan usulda avtomatik, pnevmatik va mexanik qurilmalar yordamida olinadi.
Urug`li massaga shchuplar yopiq holda kiritiladi. Kerakli chuqurlikda shchuplarning ushlaydigan joyidagi uzugi tortilib ochiladi va u moyli urug`lar bilan to`ldiriladi. Keyin shchup yopilib urug`li massa ichidan olinadi.
Shchuplar yordamida nuqtali namunalar olish juda murakkab va ishlash quvvati kam bo`lgan mexnatdir, shuning uchun belgilangan na’muna olish qoidalaridan cheklanishlar yuz beradi. Urug`lar avtomashinalarda kelganda nuqtali namuna olish shchuplar yordamida namuna olishdan tashqari pnevmatik namuna oluvchi qurilmalar (PSHD, PPD, UIRNIIMP va b.) yordamida bajarilishi mumkin.
Paxta chigiti yopiq omborlarda va ochiq maydonchalarda piramida holida saqlanayotganda ulardan elementar namunalar maxsus shchuplar yordamida olinadi.
Elementar namunalar piramidaning barcha tekisliklaridan har 4m<sup>2</sup>yuzadan bittadan 10 sm, 1 va 2 m chuqurlikda olinadi.
Yopiq omborxonalardagi chigitdan ham elementar namunalar shchup yordamida har 25 m<sup>2</sup> yuzadan uch chuqurlikda, mahsulot sathidan 10 sm chuqurlikda, shchupning yarim va to`liq uzunligiga teng chuqurliklardan olinadi.
Ajratib olingan namunalar aralashtirilib, 2 kg atrofida laboratoriya namunasigacha qisqartiriladi.